Hoe ga ik om met moeilijke collega’s?

Zwartkijkers, betweters, muggenzifters. Tussen de vijf en acht procent van de werkende bevolking bestaat uit mensen die bewust lastig zijn, zegt Jaap Bron. „Ze zijn in staat anderen negatief emotioneel te beïnvloeden. Dat geeft ze macht.”

Bron, specialist in emoties op de werkvloer, doceert de cursus ‘Samenwerken met moeilijke mensen’. Hij brengt mensen vaardigheden bij om „psychologische aanvallen” af te wenden. Door situaties „te lezen” en reacties daarop „af te stemmen”.

Ook je collega’s moeten last hebben van dezelfde persoon
Natuurlijk, iedereen kent wel een moeilijk persoon in zijn omgeving. Maar het gaat erom, benadrukt Bron, dat „ook uw collega’s last hebben van diezelfde persoon. Zo niet, dan moet u eerst maar eens bij uzelf te rade gaan”. Wel is het zo dat mensen met veel gezag vaak de dans ontspringen.

Waarom doen bewust lastige mensen eigenlijk zo moeilijk? Het geeft ze een gevoel van macht, denkt Bron. Door lastig te zijn krijgen ze hun zin. Toch moeten we dit gedrag niet alleen zien als wapen, nuanceert hij. „Vele bewust lastige mensen zijn zeer onzeker of hebben zelfs een minderwaardigheidscomplex. Zij hebben dit gedrag nodig om hun zwakheden te verbloemen.”

Lastige mensen krijgen vaak hun zin
Schijnwerken kan ook een reden zijn. „Ze doen het minimale. Ze hebben maar één doel: ongeschonden hun pensioen halen.” De anekdote die hij zijn cursisten voorlegt, luidt als volgt: „Petra is een aardige meid. Is altijd bereid het opgedragen werk te doen. Niets is haar te veel. Werkt met alle plezier een uurtje extra. Annemarie is een trut van een wijf. Die drinkt geen koffie, die zuipt azijn. Als je haar kamer binnenkomt, begint ze meteen met: ‘Ik heb geen tijd. Ik heb het veel te druk. Ga maar naar een ander.’ Naar wie gaat u toe als u weer wat werk te doen heeft? Ziet u wel: Annemarie krijgt haar zin.”

Vraag de muggenzifter eens zelf met oplossingen te komen
Dat is slechts één van de voorbeelden. Bron heeft de ‘moeilijke mensen’ namelijk uitgesplitst in zeven psychotypen (zie kader). ‘De kleine dictator’, bijvoorbeeld, is autoritair en intimiderend. Hij vernedert en kleineert, het liefst in het bijzijn van anderen. Van een aantal typen wil de trainer wel uit de doeken doen hoe je ze kunt bestrijden. De muggenzifter bijvoorbeeld, een mopperaar die vooral let op details, nieuwe ontwikkelingen frustreert en nooit bij zichzelf de fout legt. „Vraag hem om zelf eens met oplossingen te komen”, adviseert Bron. „Als hij negatief over een derde praat, haal die derde er dan bij. Dan moet hij het nog een keer herhalen. Kunnen ze het meteen oplossen.”

Stel een zwijger bij voorkeur open vragen
Dan de zwijger. Hoe krijg je die aan het praten? „Stel alleen open vragen. Gebruik uw non verbale zeggingskracht: ga dicht bij de zwijger zitten en kijk hem indringend aan. Vraag om de reden van het zwijgen.” Een zwijger, wat is daar nu gevaarlijk aan? „Hij houdt kennis voor zich”, aldus Bron. „Omdat hij geen mening geeft en niet te peilen is, kan hij zich onverwacht tegen u keren.”

Betaal ze met gelijke munt terug
Hoewel Bron de ‘slachtoffers’ adviseert altijd positief te blijven, acht hij het in bepaalde gevallen rechtvaardig de moeilijke mensen van hetzelfde laken een pak te geven. Het werk van een muggenzifter net zo zeurderig behandelen als hij eerder bij jou deed, bijvoorbeeld. „Dat wil die persoon namelijk niet.” En de zwijgers? „Hanteer dezelfde stilte. Degene die het eerst begint te praten heeft verloren.”

Vluchten heeft geen zin
Het heeft weinig zin om ontslag te nemen vanwege een vervelende collega. „Ook bij andere bedrijven kom je weer lastige mensen tegen. Gewoon oplossen dus.” Maar wat richten ze nu precies voor schade aan, behalve een slecht humeur? „Aantoonbare schade bestaat uit minder productie en het frustreren van veranderingen.”

De zeven psychotypen van de moeilijke mens

De sluipmoordenaar; lijkt aardig maar is levensgevaarlijk. Slaat achter uw rug om manipulerend toe, met maar één doel. De kleine dictator; autoritair en intimiderend. Vernedert en kleineert u, liefst in het bijzijn van anderen. De alweter; claimt alles beter te weten en heeft alles al meegemaakt. Negeert uw inbreng en initiatief, wijkt zelden van zijn mening af. De zwijger; houdt kennis voor zich. Geeft geen mening en is niet te peilen. Kan zich onverwacht tegen u keren. De muggezifter; mopperaar die vooral let op details. Belemmert nieuwe ontwikkelingen. Ziet vele fouten bij anderen maar nooit bij zichzelf. De uitsteller; zegt ja en doet nee. Houdt u graag aan het lijntje met de meest uiteenlopende excuses. Vermijdt actie en als het toch moet: altijd de veilige weg. De zwartkijker; Gaat altijd uit van het negatieve, en trekt u er het liefst zo ver mogelijk in mee. Verzamelt tegenslagen om u te overtuigen.

Gepubliceerd: NRC