Verkiezingsdebat ontwikkelingshulp: wie is het deugdzaamst in dit land?

0,7 procent afdragen van het nationaal inkomen. Die norm, ooit uitgedragen door de Verenigde Naties, is geen heilig huisje meer na het verschijnen van het WRR-rapport Minder pretentie, meer ambitie (januari 2010). De aflaat is nu verruild voor morele overtuigingen en wereldlijke wijsheden over zelfredzaamheid.

Dat laatste bepleiten ook de regeringsadviseurs. Armoedebestrijding is uit en het ‘leren vangen van vis’ is in. De acht kandidaat-Kamerleden die dinsdag onder leiding van Ralf Bodelier debatteerden in het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht, onderschrijven dat pleidooi. Maar over de invulling van duurzame ontwikkeling, zoals ze dat zelf noemen, liepen de opvattingen uiteen. Wat ooit een dispuut tussen boekhouders was, is nu een wedstrijd in deugdzaamheid.

En daar is boetedoening op zijn plaats. „Wij hebben de vissen weg geroofd!”, zei Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren). Ook legde ze een verband tussen het genetisch modificeren van gewassen in westerse landen en het hoge zelfmoordpercentage van arme boeren die daar niet tegenop kunnen concurreren. „Gerda Verburg promoot dat”, zo beschuldigde ze de demissionaire CDA-minister van Landbouw. Dit tot ongenoegen van Kathleen Ferrier (CDA): „Wij krijgen de schuld van alles.”

Een debat over ontwikkelingssamenwerking leent zich bij uitstek voor het uitdragen van macrosociologische leuzen, zo bleek. „Stabiliteit is een voorwaarde voor ontwikkeling”, zei Christa Meindersma (D66). „Ontwikkeling begint in een veilige situatie”, viel Han ten Broeke (VVD) haar bij. „Uiteindelijk gaat het erom dat je jezelf overbodig maakt”, aldus Ferrier. Maar daarvoor moeten we volgens Ruud van Eijle (ChristenUnie) de mensen eerst „een duwtje in de rug geven”.

Van Eijle manifesteerde zich als het geweten van het gezelschap. Nu de 0,7-norm is verlaten, moeten we volgens hem de Bijbel als richtsnoer nemen. „Waar is de barmhartigheid? Er zijn vrouwen die vijf kilometer moeten lopen om water te halen. Eén op de zes mensen gaat ’s avonds met honger naar bed. En als je dan zo’n moeder ziet, met een kind op de arm…”

Achterin de zaal zwelt hoongelach aan. „Het is niet alleen de ChristenUnie die het patent heeft op barmhartigheid”, zegt Ferrier geïrriteerd. „Dat ís van een verhevenheid”, vindt VVD-Kamerlid Han ten Broeke, „die ik mijzelf niet zou durven aanmeten”. Bovendien hebben we volgens Ferrier ook een eigenbelang bij de ontwikkeling van arme streken. Het voorkomt dat mensen hierheen komen. Maar de christen laat zich niet van zijn stuk brengen. „Boven barmhartigheid staat gerechtigheid”, gaat hij onverstoord verder.

Die rechtvaardigheid kan door militairen opgelegd worden, stelt Ten Broeke voor. En daarom moet het ontwikkelingsbudget maar in de pot van Defensie. Arjan El Fassed (GroenLinks) verdenkt hem daarom van een geheime agenda. „De VVD wil graag meedoen in de hoogste geweldsspiraal. Met dure fregatten en vliegtuigen.” Manja Smits (SP) wreef de VVD’er in dat hij alleen maar een schooltje bouwt als excuus om daarna „een beetje fatsoenlijk te kunnen vechten”.

En zo werd een verkiezingsdebat over het helpen van de derde wereld een podium voor het uitdragen van politiek-maatschappelijke visies. Een moreel debat. En dat was nu juist het pad dat de WRR wil verlaten.

Gepubliceerd: NRC