Jasper Henderson (Lebowski) over de roman Bezorgde burgers van Steven de Jong

“Hij is boos op iedereen en daarom is hij ons allemaal. En dat maakt hem zo ontzettend ontroerend.” Jasper Henderson (uitgeverij Lebowski) over de debuutroman van Steven de Jong.

We krijgen ontzettend veel manuscripten. Over het algemeen mooi, aardig, meeslepend soms. Maar wel vaak erg meta. Ze gaan ook vaak over zelfonderzoek, het innerlijke van de schrijver. Of over de literatuur. En dat is allemaal prima, maar we worden daar niet heel sterk door geraakt.

Maar zodra Roel van Diepen (redacteur Lebowski) en ik de eerste pagina’s van het manuscript Bezorgde burgers lazen, toen heette het trouwens nog Showmodel, moesten we zo verschrikkelijk lachen. We lazen elkaar de hele tijd de haast Grunbergiaanse oneliners voor die van de pagina’s spatten.

Er was alleen één probleem. Toen Steven bij ons kwam, had hij er al jaren aan gewerkt. Hij had er een soort whodunit, een thrillerachtige Thelma & Louise-constructie aan gegeven. Met een moord aan het begin, die opgelost moest worden en een hoofdpersoon die door Europa reist, achternagezeten door een soort FBI. Het was een hele toestand, terwijl het duidelijk was dat alles moest gaan om Samuel, de hoofdpersoon.

Samuel is één van de allerleukste, allerwoedendste, allergeestigste, allerwelbespraaktste, aller-van-alles-en-nog-wat hoofdpersonen in de Nederlandse romangeschiedenis. Wat mij betreft, moet ik daar wel aan toevoegen. Samuel is een man die je in je hart wilt sluiten, vooral omdat hij geen enkele partij kiest. Hij is namelijk tegen iedereen. Tegen alles! Tegen mannen, vrouwen, allochtonen, autochtonen, de bezorgde burger, de boze burger, de brave burger. Alles. Hij is boos op iedereen en daarom is hij ons allemaal. En dat maakt hem zo ontzettend ontroerend.

Want Samuel is niet enkel kwaad, hij is niet boos op de maatschappij, hij heeft juist het allerbeste voor met die maatschappij. En het allerbeste met de mens. Daarom wil hij graag vragen stellen. Hij vraagt zich eigenlijk voortdurend dingen af. Waarom denken mensen zoals ze denken? Waarom handelen ze zoals ze handelen? Waarom gaan we niet een beetje op een normale — normaal, dat woord is ook alweer besmet in het huidige politieke klimaat — waarom gaan we niet een beetje gewoon met elkaar om? Samuel wordt steeds maar weer gefnuikt in deze toch wel vrij eenvoudige en oprechte ambitie. En daarom gaat het ook mis met hem.

En vanaf dat moment… Ik weet niet of u de schitterende film Falling Down kent, met Michael Douglas, die op een snikhete dag ergens in Los Angeles weer in de file staat en op een gegeven moment denkt: waarom sta ik hier, ik trek het niet meer! Hij doet de deur open en begint een voettocht dwars door de slechtste delen van Los Angeles op weg naar de verjaardag van zijn dochtertje. Elders in de stad begeeft zich een politieman, op de laatste dag van zijn arbeidzame leven. Een agent die zich ook geknecht voelt, door zijn collega’s, door zijn vrouw. Waarom moet ik dit allemaal pikken, vraagt hij zich in navolging van Michael Douglas af. Ik ben veel beter dan dat, ik kan het zelf wel. Samuel is net zo’n tearing hoofdpersoon als Michael Douglas in Falling Down. Een man die niet zozeer het recht in eigen hand neemt, maar gewoon opstaat voor zichzelf en er het beste van probeert te maken in een maatschappij die hem tegenwerkt.

Dat zijn allemaal klassieke thema’s van een roman. Een hoofdpersoon die zijn uiterste best doet iets goed te krijgen, zoals Donald Duck in elk verhaaltje van de Donald Duck, en dan wordt tegengewerkt door de rest van de samenleving, maar vooral ook door zichzelf. Wat dat betreft heb je een hele klassieke literaire roman geschreven, maar ook nou eens echt een roman die niet alleen woedend is en daarom ook zo geestig, maar met elke alinea die erin staat heb je het idee — om het verschrikkelijke woord te zeggen — dat het ‘noodzakelijk’ is dat die alinea daar staat, dat je dit moest schrijven. Maar ook dat je ons, in ieder geval Roel en mij en de rest van de uitgeverij zo verschrikkelijk veel plezier hebt bezorgd bij de redactie ervan, en met het keer op keer herlezen van het boek, en met jouw hoofdpersoon Samuel die we in ons hart hebben gesloten.

En ik weet zeker dat jullie — jullie hebben allemaal al een boek gekocht en als dat niet zo is dan moet dat wel, want Steven en ik hebben afgesproken dat niemand van jullie deze zaak verlaat zonder deze roman — dat jullie Samuel en zijn geestelijk vader ook in de armen zullen sluiten. Dus allerbeste Steven, op naar je tweede roman, je kan het na al die jaren ploeteren en zweten, het is je gelukt. Je bent een fantastische schrijver met een hele eigen pen en een heel eigen geluid en dat moet je nog heel, heel lang volhouden. Proficiat.

Jasper Henderson is adjunct-uitgever van Lebowski Publishers. Hij voerde, samen met Roel van Diepen — die als eerste aansloeg op het manuscript — de redactie. Deze tekst is een transcript (Jasper speecht uit zijn hoofd) van de toespraak die hij op 5 maart hield tijdens de presentatie van de roman Bezorgde burgers in De Nieuwe Boekhandel te Amsterdam. Bestel bij bol.com of je lokale boekhandel.