Staat er meer op het spel dan onze voetbalreputatie?

Kan het WK onze gebutste natie helen? In 1998 stond Nederland voor het laatst in de halve finale. Sindsdien volgde de ene crisis de andere op: 11 september, de moorden op Fortuyn en Van Gogh, vallende regeringen en electorale verschuivingen naar uiterst links en dan weer rechts.

De politiek heeft in ieder geval gekeken vanavond. “De felicitaties voor Nederland van ambtgenoten komen binnen via SMS”, twitterde demissionair minister Maxime Verhagen (Buitenlandse Zaken, CDA) na afloop van de kwartfinale Nederland-Brazilië (2-1). Het Zuid-Amerikaanse land heeft hem nog niet gefeliciteerd. “Maar dat is begrijpelijk”, besluit de bewindsman met een smiley.

Weerspiegelen

Politiek en WK voetbal. Columnist Frits Abrahams voorspelde het 11 juni al. “Beide onderwerpen nemen elkaars gestalte aan en over een paar dagen zullen we het verschil niet meer zien.” Het Franse elftal kan daarover meepraten. Nadat het door ruzies uiteengedreven was, zei filosoof Alain Finkielkraut dat het geplaagde voetbalteam “een verdeelde natie in onverbiddelijk verval” weerspiegelt.

Grote woorden, maar voetbal is ook groot: vanmiddag waren de kantoren leeg, de terrassen vol en vanavond slaan wildvreemden elkaar op de schouders onder het genot van veel bier. Nederland is uitzinnig. De vraag is: hoelang duurt de roes? En als Nederland de finale wint: hoe zal dat naar binnen en naar buiten uitstralen?

Reputatie

Net als Finkielkraut, wist ook sportcolumnist Auke Kok het voetbal te vermaatschappelijken. “De mentaliteit bij ons nationale spel vertoont opvallende parallellen met de rest van de samenleving”, schreef hij gisteren in NRC Handelsblad. “Luttele weken na de verkiezingsoverwinning van Geert Wilders legt Oranje een spel op de mat dat mijlenver afstaat van de progressieve bravoure waarmee hele generaties zijn opgegroeid.” Kok ziet in Oranje niet meer de zelfbewuste vertegenwoordiger van een handelsnatie. Hij vreesde het ergste als Nederland vandaag zou verliezen. “De voetbalreputatie zal verder afglijden – zoals op politiek gebied al gebeurde.” Het liep anders, getuige de tweets van politici.

De historicus Coos Huijsen gaf in zijn boek De Oranjemythe aan wat het belang is van het spel. “Je kunt geen gemeenschap vormen met alleen abstracte begrippen als vrijheid en democratie”, doceert hij. “Er is ook behoefte aan een emotionele dimensie die zin en betekenis geeft aan het zijn van een gemeenschap.”

Kampioen emotie

Dat onderschrijft Henri Beunders. “Nederland is kampioen emotie in de wereld”, constateert de hoogleraar geschiedenis in zijn boek Publieke Tranen. Beunders merkt op dat het Oranjegevoel is doorgedrongen tot de elite. “De deftig-recalcitrante stem des volks”, noemt hij dat in een interview met De Humanist. Volgens Beunders leven we in een manisch-depressieve heisa-maatschappij, een samenleving die na de sombere jaren tachtig en de ideaalloze jaren ‘90, weer toe is aan actie, temperament en strijd. En Oranje, de kleur die volgens ‘kleur-analisten’ er één is van beweging, warmte, levenskracht en vitaliteit, beantwoordt aan dat oergevoel.

Maar aan dat temperament ontbreekt het nu juist, waarschuwde Auke Kok voor de kwartfinale. “Oranje speelt alsof het spijt heeft.” En die behoudende speelstijl is volgens hem riskant: als we vandaag verliezen, verliezen we dubbel. Nu we hebben gewonnen, luidt de vraag: is deze zege groter dan een historische voetbalprestatie?

Wat vindt u? Is kijken naar het WK meer dan een vrijetijdsbesteding? Doet het echt iets met de psyche van de samenleving? Of maken die sociologen en filosofen ons maar wat wijs?

Gepubliceerd: NRC