‘Er moet betere onzin geschreven worden’

Satire maken in journalistiek idioom. Dat is het doel van De Speld, een website die hier zo bedreven in is dat ze het aan de stok kreeg met haar mikpunten van spot. Of erger: dat journalisten het als echt nieuws overnamen.

‘Ophef om fout patatje’, kopte Telegraaf.nl op 2 oktober 2009. Een voltreffer voor Speld.nl die het ‘nieuws’ in de wereld bracht. Het bericht over een Terneuzense snackbarhouder die een patatje Holocaust op de markt brengt (in navolging van de Srebrenica-schotel) bleek van kop tot staart uit de duim gezogen. “De Telegraaf bewees zelf dat bronnen checken met regelmaat verruild wordt voor het zoeken en plaatsen van schokkende berichten. Als lezers maar een dagelijkse ‘shock snack’ krijgen”, zegt Jochem van den Berg, de 28-jarige hoofdredacteur van De Speld.

Zijn website is sinds 2007 in de lucht en trekt inmiddels vijftigduizend bezoekers per maand. De redactie bestaat uit journalisten, promovendi, consultants en cabaretiers. Van den Berg is freelance journalist en studeerde Religiestudies en Wijsbegeerte.

Yusuf van Oranje

Een “andere grote klapper” is volgens de satiricus het artikel waarin de Leidse historicus ‘Tjalling Wenselaar’ beweert dat Willem van Oranje een bekeerde moslim was. “Yusuf Ibrahim van Oranje Nassau, zo zou hij eigenlijk in de geschiedenisboeken terecht moeten komen.” Het bericht ging een eigen leven leiden op internet, omdat sites als Marokko.nl en forums gericht op het integratiedebat het overnamen. Het Algemeen Dagblad nam de moeite de berichten op deze sites ‘kapot te checken’ en kwam uiteindelijk uit bij het oorspronkelijke stuk op de site van Van den Berg, die uit het forumgeraas de conclusie trok dat “satire en islam redelijk goed samengaan. Tenminste, het kan in ieder geval als de vaderlandse geschiedenis er de dupe van is.”

Colombiaanse coke

Met enige regelmaat zet Speld.nl ook bekende Nederlanders in de spotlights. De satirici beweerden dat vijftig prominenten, onder leiding van Katja Schuurman, opgeroepen hebben tot een boycot van Colombiaanse cocaïne waar guerrillagroep FARC geld mee verdient. “Wij halen onze neus niet langer op voor het leed dat FARC veroorzaakt! Het is tijd voor actie, NU!”, zo citeerde Speld.nl een niet bestaand pamflet. In de mond van Schuurman legde Speld.nl de woorden: “Spreek je dealer, de volgende keer dat hij voorrijdt, aan op zijn ethisch besef. Vraag hem zijn coke, crack, snow, smack, C, sos, yayo of snats voortaan niet uit Bogota, maar bijvoorbeeld Guatemala, Peru of Bolivia te importeren, waar het geld tenminste wél goed wordt besteed.” Het klantentijdschrift ‘Ditjes & Datjes’ van supermarktketen Dirk van den Broek nam het bericht over en moest rectificeren.

Jihadist Shaffy

Kort na het overlijden van Ramses Shaffy besloot De Speld een abrupt einde te maken aan de bewieroking van deze Nederlandse chansonnier. Uit de mond van PVV-Kamerlid Hero Brinkman tekende de site op dat Shaffy in wezen een “halfislamitische drinkebroer” was die het niet verdient om ons erfgoed te vertegenwoordigen. Te meer omdat het lied ‘Wij zullen doorgaan’ een verkapte oproep tot de islamitische jihad zou zijn. De PVV maakte bezwaar tegen dit bericht. Speld.nl zou Brinkman “onjuist geciteerd” hebben en eiste verwijdering.

Fitna frisdrank

Riskanter wordt het als Speld.nl bedrijven te grazen neemt. Op 18 april 2009 was Coca-Cola aan de beurt. Die zou op het punt staan het drankje ‘Fitna’ te lanceren, vernoemd naar de omstreden film van PVV-leider Geert Wilders. “Een nieuwe manier van bubbelen”, luidt de slagzin. In het bericht suggereert De Speld dat het drankje weleens explosief zou kunnen zijn. Coca-Cola dreigde met een rechtszaak, waarop Van den Berg ‘Coca-Cola’ veranderde in ‘internationale frisdrankgigant’. Voor McDonalds en Relatie Planet, die ook om verwijdering vroegen van satirische artikelen, zwichtte Speld.nl niet. Van den Berg zegt dat je in Nederland over veel dingen grappen kunt maken, maar met grote bedrijven moet je oppassen. “Zij hebben mensen die het internet afstruinen voor imagobewaking.”

NOS Nieuwsvoorspelling

Ook de media doen aan imagobewaking. Hans Laroes, hoofdredacteur van het NOS Journaal, ergerde zich aan het bericht dat zijn redactie nieuws gaat voorspellen. De Speld verzon het volgende citaat: “We konden niet meer innoveren in de snelheid, maar nog wel in de voorspelling. Wij weten met 96 procent zekerheid dat er de komende drie dagen een explosie met 9,2 slachtoffers zal zijn in Irak, Pakistan of Afghanistan. Waarom zouden wij het publiek dat onthouden?” Ik kan één ding voorspellen, zo weerlegde Laroes het bericht via het reactiepaneel. “Dat dit onzin is. Ik voorspel dat we dit nooit zullen doen. En die voorspelling komt dan dus uit.”

Spits clichés

Zou Laroes deze reactie op het verzonnen nieuws echt zelf getikt hebben? Van den Berg denkt van wel. “Het IP-adres van Hans Laroes konden we tot aan de NOS tracken op de server. Kan hoogstens een werknemer zijn geweest, maar vermoedelijk is het Laroes zelf.”

Ook trof Speld.nl een reactie aan van de toenmalig hoofdredacteur van De Spits, Bert Brouwers (als het hem echt is, tenminste). Hij sloeg in november 2009 aan op het verslag van een ‘opiniepeiling’ waaruit bleek dat nieuwsconsumenten zich ergeren aan journalistieke clichés. De Spits zou zich volgens het bericht onthouden hebben van commentaar. “Bel me dan eerst eens, dan kun je in elk geval uitvinden of dat werkelijk zo is”, reageerde Brouwers.

Maar daar voelt Van den Berg niets voor. “Het idee is bij mij ontstaan toen ik eens de Metro las en dacht dat er eigenlijk ‘betere onzin’ geschreven moest worden.”

Gepubliceerd: NRC