Pas op Sarkozy, ook Roma zijn Europese staatsburgers!

Deportatie, racisme, fascisme. In de kritiek op het Roma-uitzetbeleid van de Franse president Sarkozy vallen forse woorden. Maar steun krijgt hij ook, want de stelende en spijbelende zigeuners ondermijnen het gezag en de mores van de burgermaatschappij.

“Het is gewoon misbruik van barmhartigheid”, zei een Rotterdamse officier van justitie op 5 juni toen hij celstraffen eiste tegen een Roma-familie. De verdachten reden niet in een huifkar rond, maar in een Audi A6: ze werden berecht omdat ze mensen met een list geld afhandig hadden gemaakt. Misdrijven die binnen de Roma-gemeenschap niet incidenteel, maar structureel zijn. Althans, dat is de communis opinio.

Maar hoe impopulair de gemeenschap ook is, het zijn wel Europese staatsburgers met veelal een Roemeense nationaliteit. En binnen de Europese Unie geldt, weliswaar onder voorwaarden, vrij verkeer van personen. Roma collectief uitzetten is daarom tegen de regels, schrijft Hendrik Vos, hoogleraar Europese politiek, vandaag in NRC Handelsblad. “Wie niet meteen een grote bedreiging vormt, mag drie maanden blijven. Wie dan geen baan heeft, kan verzocht worden het land te verlaten. Maar dat moet wel per geval bekeken worden.” Dus niet collectief terecht wijzen, maar per individu. Ook als het om uitzetten gaat.

Daar zit hem de crux, want het is niet gemakkelijk de situatie te onderzoeken van individuen die zich buiten de maatschappelijke orde plaatsen. Of doen de Roma dat zichzelf aan? Veel kinderen worden immers niet naar school gestuurd en een groot gedeelte bezondigt zich aan kleine criminaliteit. Bovendien vullen veel van hen geen aangifte inkomstenbelasting in, maar doen wel een beroep op de zorg.

De Servische Vanja Ljujic (promovendus Romafobie, Universiteit Leiden) vindt dat we niet moeten generaliseren. “De Roma-cultuur wordt verkeerd neergezet in media en politieke toespraken, alsof het een eng systeem is met normen en waarden die indruisen tegen een beschaafde moraal”, zei ze vorige maand in NRC Handelsblad. “Er is zo weinig contact met de Roma zelf, dat veel mensen echt geen idee hebben waar ze het over hebben bij de Roma-cultuur.” Hun afzijdige houding of nomadische levensstijl zou voortkomen uit een voortdurende sociaal benarde positie. “Van oudsher hebben Roma problemen ondervonden bij het vinden van een baan of om in de gemeenschap te worden opgenomen, en dus reisde men van land naar land op zoek naar betere mogelijkheden of om discriminatie te ontlopen.”

Het ergste wat staten kunnen doen is Roma buiten de wet plaatsen, aldus Ljujic. Dan ontneem je hen immers ook rechten. Dat Roma-ouders hun kinderen niet naar school sturen is volgens Ljujic geen Roma-probleem, maar een handhavingsprobleem. “De reden waarom we ooit de rechtsstaat in het leven hebben geroepen, is omdat de mensenmaatschappij lang geleden heeft besloten het lot van minderheden niet over te laten aan irrationele grillen.”

Wat vindt u? Is het uitzetten van Roma een irrationele Franse gril, die riekt naar willekeur? Moeten Roma dezelfde zorgvuldige behandeling krijgen als andere EU-burgers die zich in een lidstaat willen vestigen? Of wordt het tijd dat de Roma als gemeenschap de consequenties van hun gezagsondermijnende gedrag voor de kiezen krijgen?

Gepubliceerd: NRC