‘Omroepen geven presentatoren bestaansrecht, niet andersom’

Publieke omroepbestuurders die de hoge salarissen van hun presentatoren verdedigen, beroepen zich op het argument dat er geconcurreerd moet worden met de commerciëlen. De zogenaamde tucht van de markt. Bezoekers van nrc.nl trekken dat argument in twijfel.

In de discussie over topinkomens, nu over die van televisiepresentatoren, staan twee kampen lijnrecht tegenover elkaar. Het ene kamp, vertegenwoordigd door omroepbestuurders, wijst op de marktwaarde, beïnvloed door de concurrentie met de commerciëlen. Het andere kamp, bestaande uit – laten we zeggen – de gewone burgers, spreekt van verkwisting van belastinggeld.

Dat Floortje Dessing, presentatrice van een reisprogramma bij omroep LLink, meer verdient dan minister-president Jan Peter Balkenende noemen de webdiscussianten onbestaanbaar. Belachelijk, zelfs.

Toptalent binden met idealen

NRC Handelsblad legde de bezoekers van haar website de stelling voor dat er zonder topinkomens geen goede televisie te maken is. ,,Klopt”, vinkte 35 procent aan, ,,goede presentatoren kiezen uiteindelijk toch voor geld.” Het merendeel was het met de stelling echter pertinent oneens. In het voorgekauwde antwoord ,,Onzin, toptalent kun je ook binden met idealistische motieven” kon, in een stemming onder meer dan 500 personen, 64 procent zich vinden.

Discussie over het argument van de markt

Terwijl de Tweede Kamer in spoeddebat was over de kwestie, gaven veel lezers ook een persoonlijke reactie. De webredactie vroeg hen naar hun argumenten tegen of voor de grenzeloosheid van de topinkomens. Maar, zo moet gezegd worden, zij kregen de restrictie het argument van de ,,belastingcenten”, hoe legitiem ook, te vermijden. Dat lukte aardig, en gaf een interessante dimensie aan de discussie. Het argument van de marktwaarde kwam centraal te staan. Waarom is die markt van presentatoren zo bijzonder, vroegen de meesten zich af.

Is er wel sprake van een markt?

,,De gezichten van de omroep”, merkt bezoeker Paul Kirchhoff op, ,,zijn duidelijk overgewaardeerd”. En bij de commerciëlen is het al net zo, vindt hij. ,,Alleen het feit dat hun portret met enige regelmaat op een beeldbuis verschijnt, maakt ze nog niet tot onmisbare topkrachten.” Wel wil Kirchhoff geloven dat het goed presenteren van een programma kennis, talent en ervaring vergt, maar dat geldt wat hem betreft ook voor de werknemers achter de schermen.

Bezoeker S. Smit zit op dezelfde lijn. ,,De topinkomens bij de tv zijn belachelijk”, aldus de bezoeker, die stelt dat er sprake is van mannetjes- en vrouwtjesmakerij. Kirchhhof onderbouwt die mening met de redenering dat het juist de televisie is die helpt bij het maken van een status voor een medewerker. ,,Zodra die opzet geslaagd is, beroepen zij zich op hun kijkcijferwaarde om daarna een absurd salaris te bedingen.” Floortje Dessing is volgens hem ,,een product van deze school”.

Met een zelfde logica rechtvaardigde Lucas Goes, algemeen directeur van BNN, gisteren in NRC Handelsblad juist de topsalarissen. Als hij praat over Bridget Maasland, dan heeft hij het over een ,,merk”. Een product uit zijn eigen kweekvijver. ,,Als talenten net binnenkomen, combineren ze presenteren met redactiewerk op de vloer. Ze beginnen met een laag startsalaris en kunnen, als ze voldoende karakter en oorspronkelijkheid hebben, in zes à zeven jaar flink doorgroeien, tot boven de Balkenende-norm. Na hun vertrek ontstaat weer ruimte voor nieuwe presentatoren”, aldus Goes.

Maar waar Goes het heeft over buitengewone gaven, spreekt Smit van kwaliteiten die ook in zoveel andere beroepen gevraagd worden, en dan zonder deze ,,exorbitante” inkomens. ,,Denk aan theater, buurtwerk en zelfs aan de psychiatrie.” Misschien, zo vraagt hij zich af, zegt de schaarste meer iets over de talentenjagers en de investeerders zelf. Bezoeker Piet raad publieke omroepen aan om niet meer te scouten in het circuit van bekende Nederlanders, maar te selecteren op kwaliteit en diepgang. ,,Presenteren mag wat mij betreft best gebeuren door goedkope, onbekende, maar wel deskundige gezichten. Dan mogen de commerciële zenders vechten om die dure gezichten.”

Harrie Gielen gaat nog een stapje verder. Hij ontkracht het hele idee van marktwaarde, en twijfelt er zelfs aan of er überhaupt sprake is van een markt voor presentatoren. ,,De waarde van een presentator is niet objectief te kwantificeren. Het is, net als bij voetballers, wat de gek er voor geeft.”

Daar is de gek vrij in, zegt Gielen, maar toch vindt hij het maar een rare situatie. ,,Ik snap het niet, want het zijn de omroepen die de presentatoren en BN’ers bestaansrecht geven en niet andersom.” De echte markt is volgens een andere bezoeker nog niet ontdekt. ,,Er is in Nederland genoeg aanstormend talent dat op exposure wacht en graag BN’er wil worden. Hoe meer aanbod hoe lager de salarissen kunnen blijven.”

Verblind door bekendheid

Het is duidelijk: veel webdiscussianten menen dat de omroepbestuurders verblind zijn door de bekendheid, het boegbeeldgehalte, waardoor ze vergeten dat er nog duizenden gegadigden zijn zonder gezicht maar met dezelfde kwaliteiten.

Die moeten dan wel aan een extra criterium voldoen, schrijft Ico van Willik. ,,Mensen die niet zozeer gebiologeerd zijn door de hoogte van hun salaris, noch van het idee dat ze daar recht op zouden hebben, alswel door een bewogenheid met de samenleving, met mens en dier en met zichzelf, wat de kern uitmaakt van en doorstraalt in hun relaties.”

Ook uit andere reacties spreekt de opvatting dat Floortje Dessing wat dat betreft niet thuishoort bij de ‘kleinste omroep met de grootste idealen’, de slagzin van LLink. ,,Ze maakt een goed reisprogramma, maar meer ook niet”, schrijft Ruben P. ,,Zij mag niet meer verdienen dan Balkenende”, aldus Patrick Faas, die haar presentatiekwaliteiten ook nog eens ernstig in twijfel trekt.

Redacties doen het werk, niet de presentator

Over kwaliteiten gesproken, veel is er volgens een aantal bezoekers niet voor nodig om te kunnen presenteren. ,,Als je niet stottert kan bijna iedereen met verstand die functie vervullen”, zegt een bezoeker. Volgens hem worden de ,,spontane opmerkingen en slimme vragen” zorgvuldig bedacht en voorbereid door de redacties, die een stuk minder verdienen, alsmede de eer ontlopen.

Zwemmen of verzuipen

Is er dan niemand die nog wél begrip kan tonen voor de forse salarissen, voor het argument dat talent schaars is en daarom goed beloond moet worden? Die zijn er wel, maar dun gezaaid. Bezoeker Veronica Cramer is er één van. ,,Wat heeft het inkomen van meneer Balkenende te maken met het inkomen van een vrij gevestigd journalist?”, zo vraagt zij zich, retorisch, af. Eigenlijk heeft ze wel respect voor de televisiesterren die onder grote druk staan. ,,Het is zwemmen of verzuipen. Daar is moed voor nodig.” Ze maakt zich zorgen om alle ophef, die er volgens haar toe zal leiden dat iedereen met een eigen visie, met eigen initiatief, gewoon weg gaat uit Nederland.

Niet concurreren met commerciëlen

Hoe dan ook, de algemene opvatting is dat de publieke omroep helemaal niet moet willen concurreren met de commerciëlen. Publieke zenders kunnen volgens de webdiscussianten prima af met wat minder bekende gezichten. Sterker nog, ze betalen voor hun eigen waar: want het is de omroep zelf die een presentator, door hem bekendheid te geven, in waarde laat stijgen, zeggen de bezoekers.

Woorden die vallen als de bezoekers de loonstrookjes van Matthijs van Nieuwkerk en Jack van Gelder bespreken zijn ,,belachelijk” en ,,absurd”. De bezem door dit bestel, aldus D. Dap, die rept van een ,,gesubsidieerde staatsomroep”. Volgens hem, en die mening deelt hij met veel van zijn mede-discussianten, zijn er genoeg professionele mensen die voor de helft van het geld een baan als presentator zouden aannemen. Het is echter de vraag of de bezoekers die deze mening zijn toegedaan ook echt zullen blijven kijken naar De Wereld Draait Door als de microfoon van Mathijs van Nieuwkerk plotseling door een volstrekt onbekend talent overgenomen wordt.

Gepubliceerd: NRC