Maak die arme drommels niet zo belachelijk. Chaos Occupy is de crisis

Zwervers, krakers, zweefteven, complotdenkers. Duw ze een microfoon onder de neus en je hebt een prachtitem. Het voedt het idee dat al die Occupy-demonstranten, waaronder ook mensen zoals u, geen idee hebben wat ze willen en wie ze moeten aanspreken. Kan zo zijn, maar is dat niet juist de boodschap?


De ‘menselijke microfoon’ is misschien nog wel het meest aandoenlijk. Een willekeurige demonstrant klimt op het podium, slaakt een kreet en als een echo wordt de zin rij na rij herhaald. Wat hij ook zegt, in zo’n setting klinkt het allemaal heel revolutionair.

Anne Applebaum, columnist van The Washington Post, deed het schouwspel denken aan Monty Python’s film Life of Brian. De spreker, Brian, wordt abusievelijk voor de Messias aangezien en wil zijn volgelingen duidelijk maken dat ze hem niet moeten volgen. “You are all individuals!”, schreeuwt hij vanaf zijn balkon. “Yes, we are all individuals”, herhalen de volgelingen als makke schapen.

Misschien gaat de gelijkenis wel verder dan de vorm: de Occupiers laten zich erop voorstaan dat hun organisatie geen organisatie is (iedereen individu) en ondertussen snakken ze naar leiderschap, antwoorden en instituties. Werkgroepjes, departementen en bedrijven in het klein, schieten als paddenstoelen uit de grond op de bezette beurspleinen.

Dit zou alle alarmbellen moeten doen afgaan. Occupy blijkt iets heel anders te zijn dan de eerdere globale demonstraties: zoals die tegen Vietnam, de kruisraketten of Irak. Dit is een demonstratie tegen het systeem, klinkt het. Er is echter één probleem: het systeem is net zo ongrijpbaar als de Occupiers zelf. Het heeft geen deurbel, geen leiders, geen agenda: alleen maar mensen die er een graantje van meepikken. De handelaar wat meer dan de kraker, maar daar is alles wel mee gezegd. Iedereen is het systeem. Zelfs Ben Bernanke, voorzitter van Amerika’s centrale bank, sympathiseert met de demonstranten.

Het ontstaan van een internationale protestbeweging zonder samenhangend programma weerspiegelt volgens Applebaum een diepere crisis. “Eén zonder voor de hand liggende oplossing. Democratie is gebaseerd op de beginselen van de rechtsstaat. Democratie werkt alleen binnen duidelijke grenzen. Een ‘wereldwijde gemeenschap’ kan geen ‘nationale democratie’ zijn. En een nationale democratie kan geen hedge fund van miljarden dollars de les lezen, waarvan het hoofdkantoor gevestigd is in een belastingparadijs met medewerkers verspreid over de gehele wereld.”

Straks slapen we allemaal in een koepeltentje

Onze instituties kunnen de wens van een wereldwijde verandering, zelfs als het concept op een presenteerblaadje wordt aangereikt, dus helemaal niet inwilligen. Het gedans rondom koepeltentjes is de verbeelding van die machteloosheid. Die machteloosheid ridiculiseren, zoals veel opiniemakers doen, is eigenlijk nog tragischer. Journalisten die het eelt op hun vingertoppen hebben van geschrijf over de crisis weten niet waar ze kijken moeten als die crisis een gezicht krijgt. Een lachstuip als crisissymptoom.

De demonstratie, zo schrijft historicus Rutger van der Hoeven in De Groene Amsterdammer, heeft ‘s lands opiniemakers collectief te kijk gezet als “een oubollige kaste die zich enkel tenenkrommend blasé, pruilerig en hautain weet op te stellen tegenover de eerste publieke roerselen in verband met de wereldwijde economische crisis”. Hij vindt het behoorlijk gênant dat de journalisten die jarenlang schande riepen over het uit de hand gelopen graaikapitalisme nu opnieuw schande roepen als mensen met diezelfde onvrede ook daadwerkelijk de straat op gaan.

En zoals bij elk groot protest zijn het eerst de zwervers, krakers, zweefteven en complotdenkers die de straat opgaan. Ja, ook bij Vietnam, ook bij Irak. De vraag is echter hoelang het nog duurt voordat we zelf, noodgedwongen, ons koepeltentje van zolder moeten halen. De Arabieren hadden hun lente, ons wacht een gure winter.

Gepubliceerd: NRC