Kan een omstander ook verantwoordelijk zijn voor genocide?

Kun je als omstander verantwoordelijk worden gesteld voor de genocide van een ander omdat je erbij stond? Die vraag dringt zich op na de aanklacht van genocide en oorlogsmisdaden van vier nabestaanden van Srebrenica-slachtoffers (Bosnische Dutchbat-medewerkers) tegen de oud-commandant van Dutchbat Thom Karremans.

Karremans was commandant van Dutchbat-3 tijdens de val van de moslimenclave Srebrenica in 1995. Ook tegen plaatsvervangend commandant Rob Franken en adjudant Berend Oosterveen werd aangifte gedaan.

„Karremans, Franken en Oosterveen hebben wellicht de omvang van de genocide niet kunnen voorzien, maar zij wisten van de diepgewortelde haat tegen de moslims en van eerdere executies van moslimmannen”, staat in de aangifte. „Door Rizo Mustafic en de familie van Hasan Nuhanovic van de compound af te zetten, hebben zij geholpen bij de genocide.” De ouders en broer van Hasan Nuhanovic vluchtten na de val van Srebrenica naar het basiskamp, maar werden gedwongen dat kamp weer te verlaten. De overblijfselen van zijn vader en broer zijn gevonden in een massagraf.

De vraag is of Karremans cum suis. hierdoor de mogelijkheid heeft gecreëerd tot het plegen van genocide. Dat zijzelf genocide tot doel hadden, wordt niet gesuggereerd. Ze waren er medeplichtig aan. In 2007 heeft het Internationaal Gerechtshof vastgesteld dat er in Srebrenica genocide is gepleegd. Hoewel de Servische staat wordt verweten niets te hebben gedaan om de massamoord op Bosniërs te voorkomen, wordt Servië niet wettelijk verantwoordelijk gehouden.

De nabestaanden zijn eerder, in 2005, een civiele rechtszaak tegen de Nederlandse Staat begonnen. Ze verweten de Staat toen na de val van Srebrenica  in 1995 hun familieleden aan de Bosnische Serviërs te hebben overgedragen.  In 2008 vonniste de rechtbank dat de Nederlandse Staat niet verantwoordelijk is voor de dood van Bosnische Dutchbat-medewerkers en hun familieleden, omdat de militairen onder VN-mandaat opereerden.

Wat vindt u? Kan de Nederlandse Staat verantwoordelijk worden gehouden voor de oorlogsmisdaden in Srebrenica? Kon Karremans cum suis weten dat genocide aanstaande was en kan hem dus medeplichtigheid worden verweten? Was hij meer dan een omstander?

Gepubliceerd: NRC