Boeven in overheidsdienst

Het had weinig gescheeld of ik had vannacht in een Oekraïense cel geslapen. Niet omdat ik gisteren een misdaad heb begaan waarvoor het gerechtvaardigd zou zijn dat ik achter slot en grendel moet, maar omdat agenten in Kiev nogal creatief blijken te zijn in het verzinnen van overtredingen en daar niet bijbehorende sancties.

Wat wil het geval? Ik stapte om 10 uur ’s avonds uit de metro, stak een weg over en werd in het Russisch gemaand halt te houden. “For breaking Ukrainian law”, aldus één van de bromsnorren. Nota bene in het land waar mensen fietsen op de snelweg, afsnijden een doodnormale verkeershandeling is en verkeerslichten slechts als decoratie fungeren, wordt ik aangehouden omdat ik een rustig weggetje oversteek waar geen zebrapad te bekennen is…

Uiteraard bood ik mijn excuses aan voor de niet veroorzaakte verkeerschaos, en nam aanstalten mijn weg huiswaarts te vervolgen voordat ze op nieuwe ideeën zouden komen. Maar het was al te laat, ze hadden al nieuwe ideeën. Ik moest blijven en werd vervolgens ondervraagd in gebroken Engels. Hoe ik heet, wat ik hier doe, waar ik vandaan kom, waar mijn appartement is en of ik me kon identificeren.

Nu weet ik niet of hier een identificatieplicht geldt, maar aan de valse grimas op hun gezicht zag ik dat de twee petten vandaag unaniem hadden besloten dat iedereen een paspoort op zak moet hebben. Overtreding nummer 2, stond genoteerd. Daarop volgde een overleg tussen de dienders, waar ik niets van kon verstaan maar met een vervelende uitkomst: de fanatiekste agent van de twee legde mij uit dat ik een ’serious problem’ had en dat ze me daarom naar het bureau moesten brengen. Wat het ‘serious problem’ inhield hadden ze zojuist in hun overleg gedefinieerd. Ik zou, zo lichtte hij me keurig voor, in de cel opgesloten worden en pas de volgende dag in de gelegenheid gesteld worden met de ambassade contact op te nemen. En het zou dan nog maar de vraag zijn of ik de volgende dag weer op vrije voeten gesteld kon worden, legde hij uit.

Dat leek me wel een grappig idee: detentie wegens een voetgangersdelict. Maar het grappige eraan, maakte snel plaats voor enig ongemak, want de Oekraïense cellen schijnen niet voor te komen in de Lonely Planet met aanbevelingswaardige overnachtingsplekken. Daarbij, ik zou de cel moeten delen met gezelschap waarvan het niet zeker is of dat ook allemaal in de categorie oversteekcriminelen valt.

De stillere, wat oudere agent wenkte me nu mee te lopen. Niet naar hun politieauto even verderop, niet richting het dichtstbijzijnde bureau, maar naar een donker en verlaten steegje. Eenmaal aangekomen, vroeg zijn woordvoerende collega “You have drugs?” zonder dat hij het woord “drugs” met een vraagteken intoneerde. Nog voordat ik kon antwoorden, werd ik vastgepakt en gefouilleerd. Zonder resultaat, en daar werd hun stemming niet beter op. De een pakte nu mijn telefoon, en de ander voor de tweede keer mijn portemonnee. 80 Hryvnia (13 euro), telde hij, en weer volgde er een overleg waarvan ik inmiddels de inhoud wel kon raden (”Gaan we het afpakken of laten we hem gaan?”), aangezien ik er ondertussen achter was dat de dienders helemaal niet van plan waren mij naar het bureau te brengen.

Ik besloot een non-verbale bijdrage aan het overleg te leveren, wees op mijn horloge, stak mijn hand op en draaide me langzaam om terwijl ik een goedkeurende knik afwachtte. Overtreding nummer 3, ‘vluchten’, gunde ik die corrupte petten immers niet meer. Gelukkig mocht ik gaan, want blijkbaar vonden ze die zesenhalve euro de man te weinig of het risico op gedonder niet evenredig met de dagbonus die voor het oprapen lag.

Omdat ik hier al voor gewaarschuwd was, dat buitenlanders lukraak opgepakt en bij willekeur gesanctioneerd worden, weet ik dat ik geen uitzondering op de regel ben. Maar de vraag die me bezighoudt is wat die ambtenaren zo corrupt maakt. Tast de nog immer aanwezige communistische cultuur hun geweten en besef van individuele verantwoordelijkheid aan? Is het omdat overheidspersoneel onderbetaald wordt? Werken de barre leefomstandigheden een cultuur van liegen en bedriegen in de hand? Zeker is dat een agent in de Oekraïne niet kan functioneren als hij niet zo af en toe een toerist berooft. Want wie niet corrupt is of dit handelen oogluikend toestaat van collega’s, stoot het brood uit de mond van zijn partner-in-justice, of beter gezegd partner-in-crime.

Maar één ding moet ik ze nageven. Dreigen met de bureaucratische rompslomp van een in verzekeringstelling is een creatieve manier om buiten dit logge systeem een graantje mee te pikken. Als ik meer geld op zak had, en ze zouden echt de daad bij het woord voegen, dan had ik hoogstwaarschijnlijk het gezeik dat me te wachten stond graag afgekocht. Dan was ik weliswaar naar westerse maatstaven een echte crimineel geweest (omkoping), en kon ik me scharen onder de boeven die hier in de Oekraïne niet in de cel zitten maar op straat rondlopen.

Gepubliceerd: Regelzucht.nl