Armeense kwestie: CDA en PvdA gooien, net als Turkije, de discussie op slot

De meeste Turken, hun overheid en drie ex-kandidaat Tweede Kamerleden erkennen dat er in 1915 een half tot anderhalf miljoen Armeniërs zijn omgebracht in een oorlog met Ottomaans Turkije.

Hoewel zij dat betreuren, passen ze ervoor om deze gebeurtenis te kwalificeren als genocide. Dat is hun goed recht. Want in de ogen van de Tweede Kamerfracties is de atoombom op Hiroshima immers ook geen daad van genocide. Het is daarom ongepast om van aspirant-Kamerleden te verlangen een standpunt in te nemen over de Armeense kwestie. Dat gooit de discussie op slot.

Voor de Armeniërs die in 1915 zijn omgebracht maakt het geen verschil of er sprake was van genocide of een uit de hand gelopen burgeroorlog. Want die zijn dood. Voor de VN, die Ottomaans Turkije in 1985 voor genocide verantwoordelijk hield, en voor Turkije, die haar onderdanen verboden heeft dit standpunt te verkondigen, maakt dit wel uit. Want die doen aan politiek.

Om de commotie van de afgelopen week, over het schrappen van Turks-Nederlandse kandidaat-Kamerleden, te begrijpen trok ik een vergelijking met de Holocaust. Maar die gaat mank. Ik ken geen verstandige Duitser die de genocide op Joden ontkent, danwel bagatelliseert. Maar ik ken wel een verstandige Turk die vraagtekens zet bij de toedracht van de volkerenmoord op Armeniërs.

En dat is Erdinç Saçan. Op verzoek van Saçan schreef ik eind 2004 een petitie voor toetreding van Turkije tot de EU. We hadden een plezierig contact en zaten politiek gezien redelijk op één lijn. Een geëngageerd PvdA-statenlid die met zijn voeten in de maatschappij staat. Ik had en heb veel bewondering voor de wijze waarop hij websites ontwikkelt die zich richten op minderheden. Virtuele communities waar Turken en Marokkanen vrijelijk en zonder taboes kunnen discussiëren over de multiculturele samenleving, de islam en ja; ook de Armeense kwestie…

Dat laatste is hem noodlottig geworden. Saçan beheerde namelijk een chatbox waar eerder dit jaar mensen discussieerden die ontkennen dat Ottomaans Turkije genocide heeft gepleegd. Toen hierover beklag werd gedaan, in de media en bij de PvdA, besloot het partijbestuur de kandidatuur van Saçan ter discussie te stellen. Of beter gezegd: Saçan werd voor het blok gezet. Indien hij zich niet zou scharen achter het fractiestandpunt (dood Armeniërs = genocide), dan zou hij verwijderd worden van de lijst. En zo geschiedde.

In de media wordt Saçan nu weggezet als een soort ‘Holocaust-ontkenner’, terwijl hij slechts de westerse lezing over de toedracht ter discussie stelt. Net zoals zijn partijgenote Nebahat Albayrak, die nummer 2 (!) staat op de PvdA-kandidatenlijst. Albayrak zei in een interview aan Trouw dat ze niet uitsluit dat de Turkse regering gelijk heeft met het verwijt dat de Armeniërs in de Eerste Wereldoorlog collaboreerden met de Russische vijand. In die zin is er volgens haar eerder sprake van een uit de hand gelopen oorlogsdaad, die niet zomaar ‘genocide’ mag heten. Ook spreekt Albayrak tegen dat er anderhalf miljoen Armeniërs zijn omgekomen. Zevenhonderdduizend lijkt haar een waarschijnlijker aantal.

Nadat Saçan kennis had genomen van het interview met Albayrak, liet hij aan het bestuur weten dat Albayraks standpunt en formulering gelijk is aan de zijne. “Ik heb het direct kenbaar gemaakt, maar het partijbestuur nam hier echter geen genoegen mee”, aldus Saçan. Albayrak heeft zo gezien een uitzonderingspositie in de partij, alleen zij mag twijfels hebben over de toedracht van de volkerenmoord. Andere kandidaten, in dit geval Saçan, moeten zich onverkort neerleggen bij het fractiestandpunt. De PvdA meet dus met twee maten. Principes vinden de sociaal-democraten belangrijk, zolang het maar niet de kop kost van een populair Kamerlid.

De oorzaak van dit gedonder is een motie van de Christenunie uit 2004. Deze motie, die unaniem werd aangenomen door de Tweede Kamer, erkent dat Turkije genocide heeft gepleegd op Armeniërs. Genocide staat gedefinieerd als het stelselmatig uitroeien van een ras of een volk. De motie stelt dat de Turkse staat het leger opdracht heeft gegeven om christelijke minderheden te decimeren. Het gaat hier dus om de intentie en niet om het aantal slachtoffers. Ik kan me voorstellen dat de Turkse regering zich dat niet zomaar wil laten aanleunen, ook al zou het waar zijn.

Wat we Turkije kwalijk kunnen nemen is dat ze de discussie op slot gooit door het ‘verwijt genocide’ strafbaar te stellen in eigen land. Maar in wezen doen de partijen in de Tweede Kamer dat nu ook: zij gooien de discussie op slot door van Kamerleden te verlangen dat ze zich scharen achter het standpunt dat Ottomaans Turkije genocide heeft gepleegd.

Terecht verwijt de Turkse overheid het CDA en PvdA nu dat zij de vrijheid van meningsuiting beknotten, ook al praat ze met boter op het hoofd. Het treurige is nu dat het bij beschuldigingen blijft, terwijl beide partijen het over het belangrijkste punt eens zijn: zij betreuren de dood van de Armeniërs. En hoe bar het ook is gesteld met de mensenrechten in Turkije, het is onwaarschijnlijk dat de zittende regering op dit moment het uitroeien van christenen goed zou keuren.

Daarom een advies aan het CDA en PvdA: steek je energie in het bestrijden van het echte kwaad, zoals Hamas en de Iraanse regering. Niet omdat ze de Holocaust ontkennen, maar omdat ze anno 2006 verkondigen dat Israël van de kaart geveegd moet worden.

Gepubliceerd: Regelzucht.nl