Web 2.0 en de geboorte van de Citicision, burger en besluitvormer ineen

Web 2.0 heeft de prosumer voortgebracht, de producent en consument ineen. Ook bewees het dat de menigte slimmer en sneller kan zijn dan professionals en bedrijven. Haar encyclopedieën, besturingssystemen en media zijn vaak betrouwbaarder, innovatiever en actueler.

Nu experts en directies niet langer het alleenrecht hebben op kennis en productie, doemt de vraag op of bestuurders nog het monopolie mogen hebben op besluitvorming. Nu het volk zichzelf kan vertegenwoordigen, lijkt de tijd rijp voor de citicision, de burger en besluitvormer ineen.

Een gelukwens van Koningin Beatrix gaat nog altijd per telegram. Dat het ook anders kan, heeft de Britse premier Tony Blair laten zien. Hij gaf de brui aan dit taalverminkende communicatiemiddel en feliciteerde zijn nieuwe, overzeese ambtgenoot Nicolas Sarkozy per Youtube. Deze eigentijdse felicitatie van Blair komt niet uit de lucht vallen.

Op YouTube timmert Blair met een eigen kanaal, ‘10 Downing Street‘ (vernoemd naar het Britse torentje), al langer aan de digitale snelweg. Aldaar laat hij zien wat hij zoal op een dag doet, houdt hij een podcast bij, biedt hij een platform voor elektronische petities en beantwoordt hij in een terugkerend interviewprogramma vragen, ook over Irak, van YouTube-bezoekers. Gek genoeg besteedde hij in zijn aankondiging om af te treden, 10 mei in Sedgefield, geen woord aan zijn uitstapjes in Web 2.0. Dat terwijl dit ongeveer het enige wapenfeit is waar de meningen niet over verdeeld zijn: in regeringskringen geldt Blair als de internetpionier pur sang.

Bestuurlijke schizofrenie

Maar wat had Blair kunnen zeggen? Als Blair een vlammend betoog over internet communities en hun invloed op de democratisering en oplossing van maatschappelijke vraagstukken had gehouden, was er ongetwijfeld een journalist opgestaan met de ongemakkelijke vraag of meneer de regeringsleider niet lijdt aan bestuurlijke schizofrenie. Zijn woorden over vrijheid en democratie klinken als muziek in de oren, maar de uitvoering – democratie opleggen met bommen en granaten – loopt niet echt synchroon met de Web 2.0-gedachte van samen denken, samen bouwen en samen besturen.

Individueel samenwerkend

De experimenten van Blair met YouTube en e-Petitions zijn dus eigenlijk puur particuliere daden, echt verschil maken ze niet. Voor de samenleving als geheel, iets waar je als premier een stempel op kunt drukken, hebben ze nauwelijks betekenis. Hooguit in campagnetijd.

Een politieke webgemeenschap gaat namelijk niet zozeer over menigtes die macht uitoefenen op instituties of leiders die luisteren, maar is er vooral een van individuen die traditionele stelsels passeren en wetten aan hun laars lappen. Op economisch gebied consumeren en produceren zij tegelijkertijd; het zijn prosumers, consumenten en producenten ineen. Mensen die zonder geografische, culturele of organisatorische binding in staat zijn complexe problemen op te lossen (in kaart brengen genetisch materiaal), intelligente toepassingen te ontwikkelen (Linux, Apache Software Foundation), betrouwbare databanken (Wikipedia) te scheppen en sociale virtuele werelden (Second Life) te bouwen. Zonder taakomschrijving, zonder einddoel, maar mét continu innoverend resultaat. In politieke zin zouden we de term citicisions kunnen introduceren; citizens (burgers) en decision makers (besluitvormers) ineen.

De intrinsieke kracht van prosumers en citicisions is dat zij de positieve kanten van het Angelsaksische marktdenken (concurrentie, innovatie) en het marxistische gemeenschapsideaal (geen klassenstrijd, geen uitsluiting) kunnen samenbrengen, en de slechte (machtsconcentratie, onderdrukking, uitsluiting) kunnen saneren. Het is individueel samenwerkend.

Het ironische aan deze ongrijpbare webgemeenschap is dat het aan beide kanten slachtoffers maakt: CEO’s van beursgenoteerde softwarebedrijven worden in kwaliteit, snelheid en prijs ingehaald door de Open Source gemeenschap. En ondertussen schieten dictatoriale regimes met een mug (het afsluiten van websites en vervolgen van webloggers) op een olifant (de internetgemeenschap). Echter, zolang de prosumer zich niet bemoeit met beleid komt het niet onder de paraplu van de ‘vrije markteconomie’ vandaan. Maar projecteren we dit model op de politiek, de omgeving waar de citicision om de hoek komt kijken, dan zet het instituties op zijn kop en is er geen plaats meer voor het klassieke leiderschap van, bijvoorbeeld, Tony Blair.

New Labour denkt vóór mensen, niet mét mensen

Blair en Web 2.0 gaan, afgaand op zijn bestuurlijk handelen en de voorwaarden van Web 2.0, daarom net zo beroerd samen als Balkenende en een skateboard. Het voertuig gaat te snel voor de berijder, en is bovendien slecht te controleren en te besturen. De rodeorit voor de bühne levert applaus op, maar een uitglijder is zo gemaakt…

De belangrijkste adviseur van Blair op het gebied van internet en democratie is Charles Leadbeater. Aan Vrij Nederland (7 april 2007) deed hij uit de doeken wat Blairs ‘probleem’ is. “Blair is opgegroeid in een tijd van mediacontrole, centrale machtsuitoefening en spinning. Nu willen mensen de dialoog aangaan in plaats van een mening opgelegd krijgen. New Labour is synoniem met spinning.” Begrip heeft hij wel voor Blair, die de meeste van zijn adviezen in de wind sloeg. “Hij zit in een politieke machine, maar heeft een intuïtief gevoel voor wat er in het leven van mensen gebeurt. New Labour heeft zich door mij gerealiseerd dat publieke diensten persoonlijker en participatiever moeten. Ook heb ik ze gestimuleerd om opener te zijn. Want nog steeds is één van de problemen van New Labour dat ze graag denkt vóór mensen, en niet mét de mensen.”

Bloei van burgeractivisme

Leadbeater, die momenteel geldt als de meest luie schrijver van Engeland omdat hij zijn boek ‘We-think’ laat schrijven door Wikipedianen, vindt het idee dat politiek moet gaan over partijen, parlementen en verkiezingen hopeloos achterhaald. “Mensen zijn nog steeds geïnteresseerd in politiek, maar nu zijn ze meer geneigd het te zoeken in single issues. Ik denk dat we de komende tien jaar een bloei zullen zien van burgeractivisme. Wie zullen er kunnen meedoen en in welke vorm? Dat zijn belangrijke vragen.”

De tijdgeest speelt politici van nu parten, denkt Leadbeater. “Politici zitten gevangen tussen twee werelden. Aan de ene kant verwachten mensen van ze dat ze opener, communicatiever en transparanter zijn. Aan de andere kant moeten ze leiderschap tonen, beslissingen nemen, de baas spelen. Ik ken politici die het totaal anders zouden willen doen, vooral van de jonge generatie.”

Volk kan zichzelf vertegenwoordigen

Experts hebben niet langer het alleenrecht op kennis, constateert de web 2.0-goeroe, doelend op de creatieve en intellectuele eruptie van samenwerkende individuen op internet. De vraag is nu; wanneer zien vertegenwoordigende instituties in dat zij niet meer het alleenrecht hebben op besluitvorming? Dat door web 2.0 het volk zichzelf kan vertegenwoordigen, en dat politieke besluitvormers plaats moeten maken voor citicisions: burgers en besluitvormers ineen.

Gepubliceerd op eParticipatie.nl

Gepubliceerd: Overige media