Overheid treedt niet op als overheid in UMTS-kwestie

Na asbest en roken zit de overheid alweer een tijdje opgescheept met een nieuw hoofdpijndossier. Prangende vraag: wat zijn de gezondheidseffecten van hoogfrequente elektromagnetische straling?

Of in normaal Nederlands: is een leefomgeving waarin websites, mobiele telefoongesprekken en audiovisuele datapakketjes door de ether – en dus door uw lichaam – vliegen wel zo gezond?

Sommigen menen van niet. Zij schrijven hun concentratieverlies, hoofdpijn, hartkloppingen, vermoeidheid, duizeligheid en slaapstoornissen toe aan de wildgroei van zendmasten in ons land. Antennes die diensten als GSM, GPRS, WIFI, C2000 en UMTS mogelijk maken. Veelal hebben deze mensen, die zeggen te lijden aan electrohypersensitivity (EHS), ook last van draadloze thuistelefoons (DECT) en computernetwerken (WLAN).

De echte pechvogels worden in hun beleving zelfs aangetast door laagfrequente straling. Dat zijn golven die uitgestoten worden door wekkerradio’s, TL-, spaar- en halogeenlampen, elektrische dekens, beeldschermen en nog een keur aan andere apparatuur waar een stekker aan zit. Mensen die lijden aan EHS, een overigens niet-erkend ziektebeeld, gooien al die apparatuur dan ook het huis uit. Maar aan de hoogfrequente straling kunnen ze – behalve verhuizen of hun muren afplakken met aluminiumfolie – zelf niets doen. “Momenteel bepaalt de telecomprovider of u bestraald wordt”, zegt de actiegroep StopUMTS.nl. Een gevalletje onvrijwillige blootstelling dus.

Een overheid, die verantwoordelijk is voor de volksgezondheid, gaat in zo’n geval eerst een diepgaand onderzoek instellen, zou je denken. Daar is een overheid immers voor. Toch werkt het in Nederland anders. In 2001 heeft de Nederlandse overheid voor miljarden euro’s de UMTS-frequentje verkocht aan vijf telecombedrijven. Een deal die alleen gesloten kon worden wanneer de overheid de ondernemingen zou garanderen de uitrol van het netwerk niet te frustreren. Sterker nog: in de overeenkomst werd opgenomen dat in 2007 zeventig procent van Nederland UMTS-gedekt moet zijn. Als je als overheid dan in de onderhandelingen gaat dreigen met gezondheidsonderzoeken, dan ben je een dief van je eigen portemonnee, moet de minister van Economische Zaken gedacht hebben.

Pas in 2003, toen de onrust onder de burgerbevolking aanzwol, besloot de overheid TNO een onderzoeksopdracht te geven. TNO stelde vast dat UMTS-straling in dezelfde lage dosis als waaraan mensen in de nabije toekomst op straat en in huis blootstaan, het welbevinden kan beïnvloeden. Om verklaarbare redenen kreeg de overheid op dat moment de smaak van het onderzoeken te pakken: er moest vervolgonderzoek komen. Niet lang daarna ontkrachtte de Gezondheidsraad de conclusies van TNO. Tot opluchting van de overheid en haar industriële partners.

Toch heeft het rapport van de Gezondheidsraad weinig indruk gemaakt op de UMTS-sceptici. Deze laatste groep heeft de afgelopen jaren tientallen gemeenten zover gekregen – tegen het regeringsbeleid in – de plaatsing van UMTS-masten te frustreren. Het Rijk kan nu niet meer voldoen aan haar verplichtingen en loopt onderhand qua dekkingsgraad achter op schema. Directeur Niek-Jan van Damme van T-Mobile verwoordde dat treffend in het Financieele Dagblad. “De overheid verplicht ons het netwerk tijdig op orde te brengen, maar diezelfde overheid verbiedt ons masten te plaatsen.”

Nog een onderzoekje dan maar, besloot de regering. Deze keer uitgevoerd door een instituut in Zwitserland. Op 6 juni 2006 maakten de wetenschappers hun bevindingen bekend. Net als de Gezondheidsraad beweerden ook zij dat er geen relatie is tussen kortstondige blootstelling en het welbevinden van proefpersonen. Echter, ze stelden ook dat er geen conclusies getrokken kunnen worden ten aanzien van continu blootstelling. Dat laatste liet staatssecretaris Pieter van Geel (VROM) voor het gemak weg in zijn persconferentie. “Er is geen nadelig effect gevonden, ook niet een beetje”, verklaarde de bewindsman. Het ANP nam het klakkeloos over en kopte: ‘UMTS-antenne niet gevaarlijk’.

Maar wie in de veronderstelling leeft dat het verzet hiermee de kop ingedrukt is, komt nog van een koude kermis thuis. Want net als de overheid, nemen ook belangengroepen en verontruste burgers geen genoegen met voor hen onwelvallige onderzoeksresultaten. Als het UMTS-dossier iets heeft aangetoond, dan is het wel dat de wetenschap niet het kompas is waarop beleid kan varen. Beleid gaat om belangen, hoe onredelijk die ook kunnen zijn.

De overheid had veel gezeur kunnen voorkomen, wanneer ze zich van begin af aan boven die belangen had geplaatst. Ze had zich in de onderhandelingen met de telecomsector niet als bedrijf met zakelijke belangen moeten opstellen, maar gewoon als een verantwoordelijke overheid met een algemeen belang.

Gepubliceerd: Regelzucht.nl