Bolkesteins aanval op de intellectueel

Frits Bolkestein is als bestuurder regelmatig in de wielen gereden door kamergeleerden. Bollebozen die met hun enthousiasme voor abstracte beginselen, niet gehinderd door bestuurlijke ervaring, politieke bestuurders langs de ideologische meetlat legden.

In het weekblad Opinio probeert de VVD-coryfee deze intellectuelen te diskwalificeren, maar komt daarbij met zichzelf in de knoop.

Zijn essay, getiteld ‘Waarom houden intellectuelen niet van het kapitalisme?’ (16 februari 2007), vangt aan met een determinatie van ‘de intellectueel’. Dankbaar citeert Bolkestein de franse filosoof Jean-Paul Sartre (1905 – 1980). Intellectuelen zijn volgens Sartre “mensen die zich bemoeien met zaken die hun niet aangaan”.

Nog lyrischer is Bolkestein over de meer specifieke omschrijving van de Franse denker én politicus Alexis de Tocqueville (1805 – 1859). Die vond net als Sartre dat intellectuelen zich overal tegenaan bemoeien en verklaarde die bemoeizucht door een gebrek aan bestuurlijke ervaring. Hun overmatig enthousiasme voor abstracte beginselen zou hun opinies over bijzondere onderwerpen waardeloos maken, omdat ze ideaal-typisch en irreëel zijn.

Volgens Bolkestein is dit de reden dat de geestelijke voorhoede veelal als laatste inziet dat bepaalde maatschappijvormen, zoals het communisme, in de praktijk meer onheil dan heil brachten. Via Tocquevilles determinatie van de intellectueel probeert Bolkestein in zijn essay de intellectuele kritieken op het liberale kapitalisme (in wezen ook een ideaal-typisch beeld) te pareren. Om niet in dezelfde valkuil te stappen als de schrijftafelgeleerden die hij de maat neemt – althans een poging daartoe, hanteert hij – zonder het te benoemen – de magere argumentatie van Winston Churchill (”Democracy is the worst form of government except for all those others that have been tried”). Met dien verschille dat Bolkestein een paar duizend woorden nodig heeft om ‘democratie’ te vervangen voor ‘kapitalisme’.

Bolkesteins betoog blijkt vooral een aanval op intellectuelen die blauwdrukken voor heilstaten produceren, maar in zijn verdediging van het kapitalisme doet hij precies hetzelfde: “Wat heeft het kapitalisme nodig om goed te kunnen functioneren? In de eerste plaats duidelijke regels, te stellen door de overheid.”

Toch bedoelt hij dat niet helemaal zo, getuige zijn bewondering voor het gedachtegoed van Deng Xiaoping. Deze voormalig leider van China – die door zijn voorganger Mao beticht werd van kapitalistisch leiderschap – zei ooit: “Het maakt niet uit of de kat wit of zwart is, als hij maar muizen vangt”. Bill Gates heeft die strategie met succes in de praktijk gebracht. En Bolkestein was degene die in 2004 voor Gates in de bres sprong toen zijn collega-eurocommissaris Microsoft wilde bestraffen voor het onmogelijk maken van de ‘liberaal kapitalistische voorwaarde voor concurrentie’.

Bolkestein laat zich in Opinio kennen als de vleesgeworden tragiek van ‘de intellectuele bestuurder’. De kritiek die hij pleegt op intellectuelen, legt zijn eigen schizofrenie bloot: als bestuurder werd Bolkestein continu gedwongen zijn gedachtegoed aan te passen aan de werkelijkheid. Bolkestein legt dat uit als een diskwalificatie van de ‘intellectueel zonder bestuurservaring’, maar hij had er beter aan gedaan een essay te schrijven over hoe bestuurders moeten omgaan met intellectuele input. Want uiteindelijk was Bolkesteins grote voorbeeld John Maynard Keynes (1883 – 1946) ook niet meer dan een wensdenker. Keynes theorie heeft in de loop der tijd grondige correcties moeten ondergaan om schending van universele mensenrechten te voorkomen. En het definiëren van die mensenrechten is op zijn beurt ook en vooral weer een verdienste van intellectuelen.

Bestuurders hebben de taak uit de vele ideaal-typische beelden de meest werkbare legering te smeden. Hoe een bestuurder dat het beste kan doen? Daarop blijkt Bolkestein geen antwoord te kunnen geven.

Gepubliceerd op Organisatieactivist.nl

Gepubliceerd: Overige media