‘Je bent toch ook geen dief van je eigen portemonnee?’

Een CD jatten in de platenwinkel, dat doe je niet. Maar muziek, games of films downloaden? Ja, dat is wel sociaal geaccepteerd. De entertainmentindustrie haalt alles uit de
kast om dit tegen te gaan: campagnes, lobby’s voor wetsverandering, rechtszaken. Maar het helpt weinig, want ook de politiek wil haar vingers niet branden aan deze populaire
volkssport.

“Een nieuwe vorm van criminaliteit neemt hand over hand toe. Veel jongeren gebruiken illegale games en andere software die ze gekregen, gekopieerd of gedownload hebben. Dat lijkt onschuldig maar is het niet.” Met deze boodschap begon de campagnespot ‘BIG: Ban illegale games en software’, waarin Peter R. de Vries namens de entertainmentindustrie jongeren de stuipen op het lijf probeert te jagen. Probeert ja, want het helpt weinig als we Hermien Alma, vierdejaars Commerciële Economie, hierop aanspreken. “Ik trek me vrij weinig van die campagne aan. Je bent toch ook geen dief van je eigen portemonnee?”

En zo is het maar net, want via p2p-programma’s als BitTorrent en Limewire zijn films, software, muziek en games in een handomdraai te downloaden. Niet alleen de kosten, gratis versus winkelprijzen, spelen mee, maar dus ook het gemak. “Ik heb gewoon geen zin om naar een winkel te gaan voordat ik een bepaald nummer kan horen”, legt Hermien uit. “Ik koop eigenlijk nooit meer cd’s of films.”

’Verkopen muziek gedaald door illegaal aanbod’
Wouter Rutten, hoofd communicatie van de NVPI (de grootste belangenorganisatie voor de entertainmentindustrie in Nederland, red.) ligt daar wakker van. Zijn organisatie is de initiatiefnemer van de BIG-campagne. “De verkopen van muziek zijn de afgelopen jaren behoorlijk gedaald. Daar zijn meerdere redenen voor, waaronder het illegale gratis aanbod. Een exacte berekening van de schade is moeilijk te geven omdat niet elke download in de plaats komt van een verkoop”, aldus Rutten.

Rutten is overtuigd van het succes van zijn campagne. “We zien dat jongeren het maken en krijgen van een kopie van een game minder vanzelfsprekend zijn gaan vinden. Bovendien wordt er over het onderwerp gepraat. En dat is winst. Verder geldt toch wel het motto ‘do they care? Yes, but not about us’ en zijn we vooral op zoek naar argumenten die het voordeel van het origineel onderstrepen.” Welke voordelen? “Het origineel is compleet, het is virusvrij, er zit geen spyware op en in de winkel krijg je er een hoesje bij.”

Bij Tom Wolterink, tweedejaars International Business & Languages, komt die boodschap niet aan. “Die campagne vind ik een beetje kinderachtig, meer een ‘bang-maak’-verhaal. Daar trek ik me dus echt niets van aan.”

Verbieden p2p-programma’s
Het liefst zou Rutten zien dat alle p2p-progamma’s verboden worden. Waarom dat nog niet is gebeurd? “Dat moet je aan de wetgever vragen.” Martijn van Dam (PvdA) is zo’n wetgever, en heeft de entertainmentindustrie in zijn portefeuille. “Sommige figuren in de industrie proberen op drie paarden te wedden: én meer compensatie én meer wettelijke bescherming tegen kopiëren én meer mogelijkheden om zelf aanbieders te vervolgen.
Dat is teveel van het goede”, zegt Van Dam.

Downloaden is niet illegaal
De Nederlandse regelgeving voor het downloaden van auteursrechtelijk beschermd werk, richt zich vooral op de legaliteit van het aanbod. Mensen die thuis een boekenplank vol met kopieën van films en muziek hebben, zijn op basis daarvan niet strafbaar. Dit wordt door de wetgever gezien als een ‘thuiskopie’: een kopie die uitsluitend voor eigen oefening, studie of gebruik gemaakt mag worden. De term ‘illegaal downloaden’ is hierop dus niet van toepassing, zelfs niet als er sprake is van downloaden uit illegale bron.

Nederland heeft hierin een uitzonderingspositie, want in meer dan tien andere EU-lidstaten is het downloaden van illegaal aanbod wel verboden. De NVPI zegt hiermee niet gelukkig te zijn en voert al jarenlang, samen met andere organisaties, een lobby voor strafbaarstelling van downloaden uit illegale bron. Toch is dit nog niet gelukt, maar volgens Rutten ligt dit niet aan de lobby. “Ik denk dat de lobby heel goed is geweest, we zijn op alle punten tevreden behalve op dit punt. En dat komt omdat de politiek het punt niet wil erkennen. Er vallen geen stemmen mee te winnen.” Zeker de stem van student Tom niet, zo blijkt. “Muziek koop ik nooit meer. Ik vind het gewoon een beetje duur, en als je het gratis kan downloaden is de keuze snel gemaakt.”

’Kopiëren kun je niet tegengaan’
“Filesharing is ongelofelijk populair”, vervolgt Rutten. “Martijn van Dam van de PvdA, maar ook oud-staatssecretaris Medy van der Laan van D66 zeggen doodleuk ‘je lost het maar technisch op’. Met kopieerbeveiligingen dus.”

Van Dam meent dat Rutten een verkeerde voorstelling van zaken geeft. “De muziekindustrie heeft jarenlang zelf gezegd: ‘wij hoeven geen heffingen, wij beveiligen ons werk wel tegen kopiëren’. Wouter Rutten heeft dat herhaaldelijk naar mij toe uitgedragen. Dat is dus hun eigen keuze.” De PvdA’er beweert dat hij keer op keer zijn twijfel heeft geuit over de mogelijkheid om beeld- en geluidsdragers waterdicht te beveiligen tegen kopiëren. “Immers, als één persoon op de hele wereld een mp3 online weet te krijgen, kan het bestand vrij worden gekopieerd. Dat kopiëren kun je dus niet tegengaan.”

Downloader is ook uploader
Technisch gezien leggen p2p-programma’s verbindingen met aanbieders van de gezochte bestanden. Wie begint met downloaden, start bijna tegelijkertijd ook met het uploaden van bestandsfragmenten naar andere downloaders. Op dat moment ben je een peer in het netwerk, en bied je feitelijk zelf illegaal materiaal aan.

Toch schuilt hierin een definitieprobleem. Gebruikers kunnen tegenwerpen dat ze slechts stukjes van bestanden uploaden, en er dus geen sprake is van een overdracht van een compleet product tussen twee personen. Maar volgens Rutten snijdt dit argument geen hout. “Volgens mij is het zo dat je de bestanden in z’n geheel aanbiedt en dat het de
downloader is wiens programmatuur naar stukjes identieke bestanden op zoek gaat om in zo’n kort mogelijke tijd het hele bestand binnen te halen. Je blijft dus aanbieder van een auteursrechtelijk beschermd werk, zelfs al zou het een fragment zijn.”

In de visie van de NVPI maken honderdduizenden p2p-gebruikers zich hier dus schuldig aan. Mensen die volgens Rutten in principe “kinderlijk eenvoudig” opgespoord kunnen
worden. “Je speurt het web af naar illegaal aanbod, identificeert het IP-adres en vraagt aan de serviceprovider welke abonnee daar bij hoort. Dat werkt over de hele wereld zo.”

’Industrie speelt eigen rechter’
Van Dam is van mening dat de privacy van burgers in gevaar komt als nagetrokken kan worden wat mensen uploaden. “Daar kunnen ook allerlei privacygevoelige zaken bij zitten”, aldus de PvdA’er. “Denk bijvoorbeeld aan informatie die politieke voorkeur, seksuele geaardheid of religie verraden.”

Volgens Van Dam mag een private organisatie dat niet zomaar opslaan. “Daarom ben ik niet zo voor het eigen rechter spelen door de industrie. Dat gebeurt nu wel.” Die taak is voorbehouden aan Justitie, benadrukt het Kamerlid. “Maar de boetes moeten dan wel in verhouding staan tot de aard van de overtreding.” Rutten begrijpt de argwaan van Van Dam niet. “Er wordt gewerkt met filters. Dan heeft niemand enig inzicht nodig in wat iemand verder allemaal nog aanbiedt.”

Van Dam stelt ook dat opsporing op basis van een IP-adres rammelt. “Er is p2p-software die IP-adressen verbergt, er zijn mogelijkheden een IP-adres te vervalsen, op sommige net-werken zijn mensen niet te identificeren en er zijn soms meerdere gebruikers op één IP-adres. Mensen die muziek openbaar aanbieden zijn dus niet eenduidig te identificeren.”

Compenseren en betaald downloaden
Overigens ziet het Kamerlid wel nut in heffingen op brandbare CD’s en DVD’s ten gunste van de industrie. Maar, bedrukt hij, “dan moeten zij wel zelf tot de conclusie komen dat kopieerbeveiligingen niet goed genoeg kunnen worden om kopiëren tegen te gaan. Het ligt dus voor de hand om extra te compenseren. Daar ben ik erg voor.” Het Kamerlid is zeer te spreken over de ontwikkelingen op het gebied van betaald downloaden. “Er komen binnenkort aanbieders op de markt die een abonnementsmodel aanbieden voor muziek. Bijvoorbeeld voor een tientje per maand onbeperkt downloaden. Ik denk dat dat voor veel mensen een goed alternatief voor p2p zal zijn.”

‘Ooit iets van Kazaa gehaald’
Zelf zegt Van Dam “niet zo’n muziekfan” te zijn. Of hij weleens muziek downloadt? “Ik heb natuurlijk weleens ooit een liedje van Kazaa gehaald. Alleen al omdat ik toch moet weten hoe het werkt en ik vind het een handig kanaal om af en toe eens iets nieuws te leren kennen.” Ook de NVPI-woordvoerder geeft toe zelf ook weleens p2p voor privé-doeleinden gebruikt te hebben, althans een poging daartoe. “Ik heb acht jaar geleden eens geprobeerd met Napster wat muziek binnen te halen maar het lukte allemaal niet zo goed. Daarna heb ik het niet nog eens geprobeerd, maar dat kwam vooral omdat ik geen breedbandverbinding had. Die heb ik pas sinds ik bij de NVPI werk.”

Ook kent Rutten p2p’ers in zijn kennissenkring, maar daar is de woordvoerder niet minder streng tegen. “Mensen die zich niet aan de wet houden kunnen dat van mij te
horen krijgen, ja.”

Gepubliceerd: Magazine Sax