De dunne scheidslijn tussen idealisme en oplichterij

Een nepbrief over het tatoeëren van burgerservicenummers kwam privacyactivisten op een aangifte te  staan. Maar studenten die zonder idealistisch motief belastingbrieven hebben vervalst en verzonden komen weg met excuses.

Een les mediawijsheid? Cursus oplichterij? In ieder geval zijn vier studenten van de Avans Hogeschool met vlag en wimpel geslaagd voor hun opdracht ‘genereer zoveel mogelijk aandacht van de media’. Ze stuurden op 18 januari namens de fiscus een spookbrief over ‘persoonsgegevensbelasting’ naar veertig huishoudens in Noord-Brabant.

Jan Kees de Jager, staatssecretaris van Financiën (CDA), vloog meteen in de gordijnen. “Let op! Er gaat een nepbrief rond namens de Belastingdienst”, zo twitterde hij op 26 januari.

Net echt

De brief lijkt qua kenmerken en formuleringen echt op één van de Belastingdienst. Dezelfde lelijke, gortdroge formuleringen en een nietszeggende afdelingsnaam als ‘Unit Informatieverstrekking’. Alleen op de streepjescode hadden de studenten wat beter hun best kunnen doen. “Vanaf februari 2010 wordt automatisch 63,82 euro van uw rekening geschreven”, zo staat in hun brief. De Belastingdienst kan overigens nog wat van ze leren. De ‘nieuwe wet’ wordt namelijk keurig uitgelegd:

“Communicatieverkeer in Nederland vindt plaats op zeer grote schaal. Ter voorkoming van een terroristische aanslag of andere maatschappijontwrichtende gebeurtenis, is het noodzaak dat al dit verkeer onderheven wordt aan controles. De controle van gegevens wordt verricht door bevoegde ambtenaren die werkzaam zijn in alle gemeenten van Nederland. De consequentie van deze tijdconsumerende controles is dat iedere Nederlandse burger moet bijdragen aan de nieuwe Belastingvorm.”

Het ministerie van Financiën plaatste de nepbrief op de eigen website Minfin.nl. Wie via Google direct bij het ingescande document uitkomt krijgt helemaal het idee dat het om een authentiek exemplaar gaat.

Idealistische motieven?

Voor meer informatie verwees de brief naar de niet bestaande website www.data-tax.tk. Na verontruste meldingen van ontvangers dreigde de Belastingdienst met juridische stappen. Het ministerie van Financiën meldde dat “dit het werk van een oplichter” was. De zaak is inmiddels met excuses afgedaan. Staatssecretaris De Jager liet later via Twitter weten dat de “studenten niet hard aangepakt zijn”. Sommige briefontvangers waren niet blij, aldus de bewindsman.

De hogeschool deed een persbericht uit met daaronder de toepasselijke mededeling dat de namen van de studenten en de opleiding “om privacyredenen niet genoemd” worden. Dat is jammer, want nu weten we niet of er achter de technisch geslaagde uitvoering ook idealistische motieven zitten. Misschien willen de studenten ons erop wijzen dat er van alles over ons opgeslagen wordt en dat we die belasting nu al betalen, zonder dat we weten hoeveel het precies is. Maar dat blijft gissen.

Het Nieuwe Rijk

In opzet doet de actie denken aan die van ‘Het Nieuwe Rijk’. Deze activisten, die zich burgerinitiatief 2 Plus 2 Makes 4 noemen, verstuurden een folder waarin mensen werden opgeroepen hun burgerservicenummer op hun pols te laten tatoeëren. “Doordat u hiermee nog eenvoudiger geïdentificeerd kunt worden vergroot dit uw gemak o.a. aan de balie en bij internationale vluchten.” Duidelijk een idealistische actie tegen de opslag van vingerafdrukken, maar in tegenstelling tot staatssecretaris De Jager deed staatssecretaris Bijleveld (Binnenlandse Zaken, PvdA) direct aangifte.

Illegalen verraden

Het meest gewaagd is misschien wel de actie van kunstenaar Martijn Engelbregt in 2003. Namens de overheid stuurde hij een enquête rond. “Van hoeveel mensen in uw omgeving weet of vermoedt u dat zij illegaal zijn?”, zo luidde één van de vragen. Anil Ramdas, destijds directeur van debatcentrum De Balie, zat in het complot. “We hebben er drie dagen over vergaderd. We hebben toch het risico genomen om door middel van dit kunstproject het enorme moralisme waarmee het probleem van de illegalen wordt behandeld in één klap de grond in te boren.”

De ‘Belastingstudenten’ hullen zich in stilzwijgen. Ze verkiezen een excuus (“enorm geschrokken van de effecten”) boven het bedenken van een idealistisch motief. Maar dat kan natuurlijk alsnog, in het reactiepaneel. Zeg ons, studenten, waarom deden jullie dit? In opstelvorm is dat zeker een studiepunt ‘maatschappelijke vorming’ waard.

Gepubliceerd: NRC