Burgerinitiatief komt niet uit de verf

Het burgerinitiatief Uit Vrije Wil, een pleidooi voor legalisering van stervenshulp, heeft al bijna zeventigduizend handtekeningen. Veel meer dan de veertigduizend die nodig zijn. Een gelopen race, zou je denken. Niets is minder waar.

Allereerst is het instrument redelijk licht. Als de commissie, onder voorzitterschap van Johan Remkes (VVD), het burgerinitiatief ontvankelijk verklaart komt het op de agenda van de Tweede Kamer. De initiatiefnemer mag het voorstel dan verdedigen, maar het zijn de parlementariërs die besluiten of het in een wet wordt omgezet.

Drie van de zestien ontvankelijk

Toch hebben zestien initiatiefnemers de moeite genomen om minstens veertigduizend handtekeningen te verzamelen. “Daarvan verdwenen er dertien in de prullenmand”, aldus het hoofdredactioneel commentaar van het Algemeen Dagblad vandaag. “De drie die wel door de ballotage kwamen, leidden niet tot aanpassing van de wetgeving of een nieuwe wet.”

Creatief om zeep geholpen, zo noemt het Rotterdamse GroenLinks-gemeenteraadslid Arno Bonte dat op pagina zes van diezelfde krant. Hij klopte met een verzoek tot een verbod op het particulier afsteken van vuurwerk op de deur van de Tweede Kamer. Samen met David Rietveld (GroenLinks-raadslid Den Haag) haalde hij vijfenzestigduizend handtekeningen op. Hun initiatief werd afgekeurd omdat het onderwerp in de afgelopen twee jaar al eens behandeld was in de Tweede Kamer.

Drempels

In mei vorig jaar constateerde NRC Handelsblad ook al dat het burgerinitiatief niet uit de verf is gekomen. Dat ligt vooral aan de drempels die zijn opgeworpen voor de invoering in 2006. De zwaarste is het oprekken van de periode waarin de Kamer het onderwerp niet mag hebben behandeld: van één naar twee jaar. Daarbij is het criterium zelf nogal vaag. Wat verstaat de Kamer onder ‘behandelen’? David Rietveld vond, in tegenstelling tot de Kamercommissie, dat zijn onderwerp de afgelopen twee jaar niet is behandeld. Een eenvoudige gedachtewisseling, zó kwalificeerde hij het Kamerdebat over vuurwerk in 2008. “En dat is toch niet voldoende om een burgerinitiatief af te wijzen?” Toch wel, zo bleek later.

Geen burgers

Zijn compagnon Arno Bonte merkt in het AD nog iets interessants op. “Kijk naar de voorstellen die zijn gedaan. Het gros komt van belangenclubs of politici als ik. Burgers weten niet gemakkelijk zoveel handtekeningen op te halen of de media te bereiken.” Eerder zou je dus kunnen spreken over een belangengroepeninitiatief, in plaats van een burgerinitiatief. De ‘burger’ die het wel voor elkaar kreeg om via dit instrument de agenda van de Kamer te bepalen heet namelijk Milieudefensie.

Verifiëren handtekeningen

Mocht het burgerinitiatief Uit Vrije Wil voldoen aan het ‘behandelcriterium’ dan komt het op het verifiëren van de handtekeningen aan. Die mogen sinds 1 januari 2009 digitaal aangeleverd worden, maar worden vervolgens wel onderworpen aan een omslachtige steekproefsgewijze controle. Van het totale bestand worden honderden mensen per e-mail aangeschreven met de vraag of zij per post hun handtekening willen retourneren. Als meer dan vijf procent niet of niet correct reageert, wordt het burgerinitiatief alsnog ongeldig verklaard.

Gepubliceerd: NRC