Digitaal burgerinitiatief is eigenlijk nog analoog

Steunbetuigingen aan een burgerinitiatief mogen sinds 1 januari 2009 ook digitaal aangeleverd worden. Maar dat zijn volgens de Tweede Kamer nog geen handtekeningen.

Den Haag, 7 mei. Wie digitale handtekeningen ophaalt ontkomt niet aan een omslachtige steekproefsgewijze controle waarin alsnog papieren handtekeningen worden gevraagd.

Op 1 januari 2009 werd de proef met het burgerinitiatief omgezet in een permanente regeling. Diezelfde dag begonnen Groenlinks-raadsleden Arno Bonte (Rotterdam) en David Rietveld (Den Haag) aan hun burgerinitiatief: ‘Meer plezier met minder vuurwerk’. Op hun website Mindervuurwerk.nl lichtten de initiatiefnemers hun standpunt toe: een volledig verbod op het afsteken van consumentenvuurwerk. “Het afsteken van vuurwerk is dan alleen nog toegestaan voor professionals die een show verzorgen voor een groot publiek.”

Handtekening per post
De raadsleden maakten bewust gebruik van de mogelijkheid online steunbetuigingen te werven. Ze gebruikten daarvoor een applicatie van de Stichting Petities in Amsterdam, zodat de gevraagde gegevens – naam, plaats en e-mailadres – goed opgeslagen werden. Rietveld en Bonte overhandigden hun bestand met e-mailadressen en namen aan de Tweede-Kamercommissie voor de Verzoekschriften en Burgerinitiatieven, die kijkt of een burgerinitiatief aan de regels voldoet.

De commissie begon op 1 april met een steekproefsgewijze controle van het bestand. 385 mensen zijn per e-mail aangeschreven met de vraag of zij per post hun handtekening willen retourneren. Als minder dan 95 procent niet of niet correct reageert, wordt het burgerinitiatief ongeldig verklaard.

Criteria
De steekproef is voortijdig gestaakt, omdat diezelfde Kamercommissie bepaalde dat er over het onderwerp in de afgelopen twee jaar al een besluit door de Tweede Kamer is genomen. Maar ook als dit niet was gebeurd, zou het zeer de vraag zijn of het initiatief de steekproef zou overleven.

Een gecontroleerde steunbetuiging is ongeldig als er geen schriftelijke reactie van de steunbetuiger is, de steunbetuiger niet kiesgerechtigd (18-min of geen Nederlandse nationaliteit) is of een valse naam gebruikt, of als de adresgegevens niet kloppen. De Kamercommissie stelt deze eisen om zeker te weten dat de mensen hun steun zelf, en bewust hebben gegeven, zegt VVD-Kamerlid en commissievoorzitter Johan Remkes.

DigiD
Het kan veel eenvoudiger, zegt Olf Kinkhorst, directeur van het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen (BKWI). Gebruik de mede door hem ontwikkelde DigiD – het systeem waarmee Nederlandse overheden op internet iemands identiteit kunnen verifiëren. “Dat is een simpele webapplicatie met een koppeling naar DigiD. Inmiddels is daar zoveel ervaring mee opgedaan, dat het echt simpel is.” Met een DigiD-applicatie zou automatisch vastgesteld kunnen worden wie iemand is, omdat de logincodes zijn gekoppeld aan het Burgerservicenummer (BSN) en het A-nummer in de gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens (GBA). “Je kunt dan zien hoe de mensen heten, waar ze wonen, hoe oud ze zijn, et cetera.” Dan is er geen steekproef meer nodig, omdat je automatisch kunt controleren of de steunbetuiger een kiesgerechtigd, natuurlijk persoon is. Je zou voor het burgerinitiatief, zegt Kinkhorst, zoiets op de site van de Tweede Kamer kunnen doen.

‘Geen Kamerinitiatief’
Maar volgens Hélène de Gier – de griffier van de commissie – is het maar de vraag of de Kamer dit zou moeten organiseren. “Het is een burgerinitiatief. Geen Kamerinitiatief. Dus de burger moet zélf iets organiseren voordat ze met een pakket hier aankomen. Je mag van de initiatiefnemers verwachten dat ze zelf de handtekeningen verzamelen. Dat gaan wij niet doen.”

Over de manier waarop Bonte en Rietveld de steunbetuigingen hebben verzameld is De Gier kritisch. Ook digitale steunbetuigingen moeten voldoen aan de voorwaarden, zegt zij. En dat is volgens haar niet het geval, want de site Mindervuurwerk.nl vroeg alleen om naam, woonplaats en e-mailadres. De ondertekenaar werd er niet op gewezen dat hij 18 jaar of ouder moet zijn én de Nederlandse nationaliteit moet bezitten. “Naam, adres en geboortedatum hebben we nodig. Van natuurlijke personen die bovendien kiesgerechtigd zijn.” De Gier zegt de initiatiefnemers al in vroeg stadium verteld te hebben dat ze niet aan de voorwaarden voldeden. Overigens belette dat de commissie niet om de digitale steunbetuigingen toch te controleren.

Overvallen
Arno Bonte is niet te spreken over de hele gang van zaken. Hij vermoed dat de griffie een beetje overvallen is door zijn initiatief. “Ik kreeg een reactie in de trant van: ‘Oh ja, dat kan tegenwoordig ook, hè. Ik weet eigenlijk niet hoe dat gaat, want we hebben nog nooit een digitaal burgerinitiatief gehad. Stuur alles maar toe wat jullie hebben en dan kijken we wel wat we er mee doen.’ Over de manier waarop ze de echtheid van de ondertekenaars checken, welke foutmarge ze hanteren en welke gegevens wij aan moeten leveren, hadden ze toen nog geen enkel idee.”

Dat kreeg hij pas veel later te horen, na het gesprek dat deze krant had met de griffier. “Ik heb het idee dat de griffie zelf nog erg zoekende is geweest naar hoe met een digitaal burgerinitiatief om te gaan. En erger nog, dat de spelregels eigenlijk halverwege de wedstrijd zijn opgesteld.” De foutmarge die in de steekproef wordt gehanteerd, vindt Bonte erg streng. “E-mails kunnen in spamfilters blijven hangen en er zijn mensen die van e-mailadres veranderen.”

Dat de spelregels zijn veranderd, bestrijdt De Gier. “De elektronische aanlevering was nieuw, niet de voorwaarden: die waren hetzelfde als voor het papieren initiatief.” Ze verwijt de initiatiefnemers dat alles verkeerd werd aangeleverd. “Dat terwijl de voorwaarden op de website van de Kamer staan. Niets nieuws dus, die gelden al ruim twee jaar.”

Juridisch struikelblok
Hoewel de De Gier het geen taak van de Kamer vindt om een handtekeningenapplicatie te beheren, wordt er achter de schermen wel over een oplossing nagedacht. Althans, over een manier om steunbetuigingen te toetsen aan de GBA. Maar een DigiD-applicatie? “Dat is in ieder geval nooit ter sprake gekomen”, zegt De Gier. “Ons bureau Onderzoek kijkt nu naar het juridische aspect. Zij onderzoekt of de Kamer inzage kan krijgen in de gemeentelijke basisadministratie. “Niet iedereen mag daar namelijk in, daar moet je voor bevoegd zijn.”

Volgens Johan Remkes moet daarvoor eerst de wet worden aangepast. Olf Kinkhorst, de DigiD-specialist, denkt dat het wel meevalt met het vermeende juridische struikelblok. “Als ze dat als argument gaan gebruiken weet je gewoon dat ze het eigenlijk niet willen.”

Gepubliceerd: NRC