De Zitting / Zigeunertruc of Roemeens straattheater?

Misbruik van barmhartigheid. Zo kwalificeert het openbaar ministerie de truc van twee Roemeense echtparen. Zij deden alsof ze autopech hadden en smeekten vervolgens om honderden euro’s in ruil voor sieraden die nep bleken.

“Als iedereen nou zijn mond houdt. Ze worden toch niet geloofd.” Voor zittingszaal 7 overleggen vier advocaten hoe ze hun cliënten gaan verdedigen. Die zitten al drie maanden in voorarrest en staan vandaag, dinsdag 1 juni, in Rotterdam terecht. Hun familie – dertien mannen en vrouwen en een aantal kleine kinderen – heeft plaatsgenomen in de foyer bij de koffieautomaat. Het is wachten op de Roemeense tolken.

De Roma-familie leidt een nomadisch bestaan. Ze trekken van land naar land en slapen in hun auto’s. Een bont gezelschap: vrouwen met rokken, dikbuikige mannen met ringbaardjes, één met een gestreept pak en de anderen in vrijetijdskleding.

Realistisch opgezet

Drie maanden geleden werden vier familieleden gearresteerd. Ze worden verdacht van oplichting. Hun vermeende truc: op de vluchtstrook parkeren, wild gebaren om hulp, de passanten een verhaal op de mouw spelden over een gestrande reis en vervolgens smeken om een lening. Of geld in ruil voor sieraden die in werkelijkheid nep en nauwelijks iets waard zijn. Die goederen werden opgedrongen door ze alvast in de auto van de passant te gooien. Eén man gooide bij een pompstation ook de tank vol van de Roemenen. Later vond hij het toch wel verdacht en meldde zich met zijn verhaal bij de politie.

Uit de vier aangiftes komt steeds hetzelfde beeld naar voren: de man “met appelwangen” voert het woord in eenvoudig Engels en in de auto huilt een vrouw. De bestuurder en de andere vrouwelijke passagier houden zich stil. Om vertrouwen te winnen kregen ze een zakelijk visitekaartje uitgereikt. “Het was zo realistisch opgezet, dat ik er ben ingetrapt”, verklaarde één van de benadeelden. De vier aangiften vertegenwoordigen een bedrag van 450 euro. Eén van de slachtoffers heeft een foto gemaakt van de auto. Een Audi A6, die door het openbaar ministerie in beslag genomen.

Gemeenschappelijke strategie

De verdachten Michaela M. (27) en Bilford V. (26) zijn getrouwd. En dat geldt ook voor Cyprian B. (27) en Batalina N. (26). Laatstgenoemde kan binnen enkele dagen bevallen en is daarom in het huis van bewaring achtergebleven. Tussen de drie verdachten zitten twee tolken.

“U had het bij de politie over een zigeunertruc”, zegt politierechter De Wit tegen Michaela. “En over de grote bedragen zei u: daar moeten we niet zo ingewikkeld over doen. De hele wereld doet dat.” Michaela ontkent, zo heeft ze dat nooit gezegd. Haar man Bilford zegt dat hij de nepsieraden aanbood als designobjecten. “Wij verplichten niemand.”

Michaela wil een klacht kwijt: “Ik ben overal in de wereld geweest, maar heb nog nooit meegemaakt dat de politie een kind van mij afnam.” Dat kind is inmiddels overgebracht naar haar ouders in Roemenië, waar ze er nog twee heeft. Michaela knijpt haar ogen samen, alsof haar tranen ieder moment kunnen komen. Ze wrijft met haar polsen in haar ogen en strijkt dan van gezicht naar hals. Een repeterende beweging.

De rechter vervolgt. Of zij en Cyprian wisten wat Bilford de mensen vroeg. Of ze op bepaalde tijden daar en daar zijn geweest. Regelmatig laat het geheugen hen in de steek. “Ik weet niet wat er toen gebeurde”, herhaalt Michaela keer op keer. “Ik was alleen de bestuurder”, zegt Cyprian steevast. De rechter houdt ze voor dat “deze werkwijze” gebruikelijk is bij mensen van hun afkomst. “Een strategie die u gemeenschappelijk heeft.” Daarvoor heeft hij een Latijnse term paraat: usus communis, algemeen verspreid gebruik.

In- en uitlopen

Het is rumoerig. Telkens als de rechter, de officier of een advocaat praat, praten ook de tolken. “Kan het wat zachter”, roept een advocaat geïrriteerd tegen de tolk. “We zitten elkaar te overschreeuwen.” Ondertussen mompelen de familieleden en lopen af en aan naar het toilet. Een vrouw doet haar schoenen uit. Door drie parketwachten wordt het gezelschap in de gaten gehouden, af en toe wordt er familielid uitgestuurd. In het publiek valt één man op: een Nederlander, die zich desgevraagd bekend maakt als rechercheur Kroon. Hij is drie maanden met het onderzoek bezig geweest. Volgens hem zijn er nog veel meer aangiftes, maar heeft het openbaar ministerie besloten er van vier werk te maken.

Officier van justitie Kardol heeft niet zoveel op met de term zigeunertruc. “Het is gewoon oplichting. Op een hele vervelende manier. Met name reken ik u aan dat u misbruik heeft gemaakt van barmhartigheid.” Ze eist vier onvoorwaardelijke celstraffen. Twaalf maanden voor Bilford, negen maanden voor Cyprian, negen maanden voor Michaela en drie maanden voor de hoogzwangere Batalina, die er nu niet is. Zij moeten ook de benadeelden schadeloos stellen. “En de auto wil ik verbeurd laten verklaren, want die is gebruikt bij een strafbaar feit.”

Onzalig avontuur

De advocaat van Michaela: “Alles wordt aangedragen om aan te tonen dat zij fulltime bezig zijn om nietsvermoedende burgers op te lichten. Waar rook is, zal wel vuur zijn. En dat is in een strafzaak natuurlijk niet de bedoeling.” Ook het gegeven dat de auto op haar naam staat is volgens hem onvoldoende bewijs voor medeplegen. Verbeurd verklaren vindt hij buiten alle proporties. “Die auto vertegenwoordigt een aanzienlijke waarde en is eigenlijk van haar ouders.” De advocaat van Cyprian gooit het over een andere boeg. De benadeelden zijn volgens hem “pardoes in een Roemeens straattheater terecht gekomen”. Normale mensen tuinen daar niet in, meent hij. “Dan moet je wel een hele simpele of geestelijk gemankeerde ziel zijn.” Batalina’s advocaat pleit net als de anderen ook voor onmiddellijke invrijheidsstelling. “Ze heeft alleen maar op de achterbank gezeten en gekeken.” Hij overhandigt een fax van de arts die haar in het huis van bewaring behandelt. “Het kind kan ieder moment komen.”

Desondanks toont de officier weinig medelijden. “Het gaat hier niet om het venten van nepsieraden, maar om oplichting. Er zijn mensen naar de vluchtstrook gehaald.” Michaela slaat een kruisje en gooit haar hoofd in haar nek. Nu huilt ze hoorbaar, draait op haar stoel en schokt met haar bovenlijf. “Ik wil graag naar huis”, zegt ze tegen de rechter. “Naar mijn kinderen. Ik smeek u om vergiffenis te schenken.” De rechter, onverstoord: “Goed, ik heb het gehoord.”

Inbreuk op beschaving

De rechter leest een brief van een slachtoffer voor. “Ik ben van deze affaire heel ziek geworden. Ik voel me opgelicht, misbruikt en bestolen. Hoe kunnen mensen zo gemeen en duivels zijn?” Een ander slachtoffer verklaarde dat hij net bezig was zijn zelfvertrouwen te herwinnen. “Maar door het voorval is het herstelproces geweldig achteruit gegaan.” De rechter legt de brief weg. “Wij proberen in Nederland een samenleving tot stand te brengen waarin we elkaar helpen. U heeft inbreuk gemaakt op de beschaving van de Nederlandse samenleving.”

Oplichting acht hij bewezen. Hij verwijt de verdachten dat ze hun slachtoffers hebben overtuigd door het veinzen van emotie. “Met zeer veel pathos.” De discussie over de sieraden is volgens hem onderdeel van het spel geweest. “Hoewel de rollen verschillend waren, was hier sprake van een ‘samen uit, samen thuis’-constructie. Alle inzittenden wisten dondersgoed wat er gaande was. En iedereen heeft geprofiteerd van de opbrengst.” De aanwezigheid van twee vrouwen en een kind hielp volgens de rechter ook een handje. “Dat werkt overtuigend.” Hij noemt het een modus operandi: een criminele manier van werken. “De schok die dat bij burgers teweeg brengt, weeg ik zwaar. Aan de andere kant: u heeft alleen verbale overredingskracht gebruikt, geen fysieke.”

De rechter legt Bilford een celstraf op van zes maanden, waarvan twee voorwaardelijk. Cyprian krijgt ook zes maanden, maar daarvan zijn er drie voorwaardelijk. Michaela en Batalina krijgen beiden drie maanden onvoorwaardelijk. Dat betekent dat alleen Bilford – met aftrek van voorarrest – nog een maand moet zitten. Allen moeten zij het geld teruggeven. Ter plekke kunnen ze 180 euro overhandigen en 200 euro laten overmaken via hun advocaat. De rest moet geïnd worden door het Centraal Justitieel Incasso Bureau.

De stemming bij Michaela slaat om. Eerst bedankte ze nog de rechter voor de invrijheidsstelling, maar nu ze beseft dat haar man nog een maand moet zitten, wordt ze hysterisch. Ze slaat met haar handen hard op haar gezicht, rukt aan haar boordje en begint hard te jammeren. Met een raspend geluid trekt ze haren uit haar hoofd. De rechter rond zijn uitspraak af met de mededeling dat ze haar Audi terugkrijgt. Eén van de advocaten staat op en wenkt de andere strafpleiters. “Hatsiekadee, wegwezen!”

Hij die, met het oogmerk zich wederrechtelijk te bevoordelen, hetzij door het aannemen van een valse hoedanigheid, hetzij door listige kunstgrepen, hetzij door een samenweefsel van verdichtsels, iemand beweegt tot de afgifte van enig goed of tot het ter beschikking stellen van gegevens met geldswaarde in het handelsverkeer, wordt, als schuldig aan oplichting, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste 4 jaren of geldboete van de vijfde categorie. Artikel 326 wetboek van strafrecht.

Gepubliceerd: NRC