Nieuw regeerakkoord: ‘Samen spelen, eerlijk delen!’

Bos, Balkenende en Rouvoet willen met hun regeerakkoord ‘Samen werken, samen leven’ duidelijk maken dat ze ‘bondgenoot van de burger’ zijn.

Maar u en ik weten wel beter. Het is niets meer dan een berisping van de nieuwe Vadertje Staat: ‘Samen spelen, eerlijk delen!’

Om het nieuwe regeerakkoord te duiden, publiceerde NRC Handelsblad gisteren het pamflet ‘Gezinsherstel brengt volksherstel’, van vlak na de Tweede Wereldoorlog. ‘Bouwt aan saamhorigheid, weest eerlijk, hebt eerbied, houdt u aan de orde, en beheerst u in uw gedragingen’, luiden de uit het stof gehaalde credo’s.

Nemen we het nieuwe regeerakkoord ter hand, dan lezen we hoe dit in een nieuw jasje is gestoken met kreten als ‘handvest voor verantwoordelijk burgerschap’ en het ‘doe normaal-model’. De kernwoorden zijn zekerheid, rust en groei. Kortom, met de aardappels op schoot de wereldeconomie veroveren!

Dat het de broeders menens is, blijkt uit de omvang van hun coalitieakkoord. Meer dan vijftig pagina’s. Dat betekent niet alleen dat de grote lijnen zijn uitgezet, maar dat er ook flink is gemiereneukt. Koopzondagen worden waar mogelijk teruggedraaid in kerkzondagen, om maar een voorbeeld te noemen. Om het akkoord met hand en tand te verdedigen, zullen Bos, Balkenende en Rouvoet zelf zitting nemen in het kabinet. Het is een merkwaardige uitwerking van de zogenaamde ‘bondgenoot van burgers’-belofte.

Uit het te pas en te onpas gebruik van het begrip ‘innovatie’ moet ons duidelijk worden dat dit kabinet wil investeren in de kennis- en dienstensamenleving. Bij nader inzien blijkt echter dat de nieuwe bewindsvoerders van mening zijn dat “geëmancipeerde en goed opgeleide mensen” in Nederland niets te klagen hebben, en dat de mensen “die niet zelfstandig kunnen meekomen” toerusting nodig hebben van de overheid. Een sympathieke gedachte, die tegelijkertijd blijk geeft van onbenul: gemeenschapszin, creativiteit en doorzettingsvermogen worden in één adem genoemd. Het noodzakelijke onderscheid tussen verzorgingsstaat (zorg voor de zwakkeren) en kenniseconomie (ontplooiing van talenten), en hoe die zich tot elkaar verhouden, blijft uit.

“Het ideaal om samen te werken aan de toekomst”, tekenden de politici als ‘visie’ op. Om vervolgens af te sluiten met de bewering dat “dit alles een stevige basis vormt om de vragen van de 21ste eeuw te beantwoorden”.

Een stevige basis is het allerminst. Hoewel de politici benadrukken dat mensen zich steeds meer in snel wisselende netwerken bewegen en zich minder ophouden in vaste gemeenschappen, laten ze het na hierop in te spelen. Sterker nog, ze weigeren de samenleving ervan bewust te maken dat na de ‘globalisering van de staat en de bedrijven, het nu de tijd is van de globalisering van het individu’ (Thomas Friedman). Dat gemeenschappelijke kaders geen veilige havens meer zijn voor het individu, maar dat iedereen met iedereen op microniveau met elkaar zal moeten concurreren.

Over de methode-Wijffels heb ik dus mijn twijfels. Het klassieke polderen waarin de informateur zijn strepen heeft verdient, geeft geen antwoord op de uitdagingen van de 21ste eeuw. Een echte ‘bondgenoot van burgers’ is in deze tijd geen overheid die in overleg treedt met maatschappelijke organisaties, vakbonden en kerken, maar een overheid die individuen klaarstoomt voor het mondiale netwerk van kennis- en dienstenuitwisseling. Terwijl ‘You’ door Time Magazine als ‘Person of the Year’ is uitgeroepen, neemt het nieuwe kabinet afscheid van het individu.

Bos, Balkenende en Rouvoet constateren dat het “met ieder van ons individueel wel goed gaat, maar met ‘ons samen’ minder”. Maar eigenlijk bedoelen ze: we zijn bang, hebben heimwee naar vroeger, dus als we elkaar nu maar stevig vasthouden, dan komt het allemaal wel goed. Als je het mij vraagt waren we met de slogan ‘Bemoei je met je eigen zaken!’ beter af geweest. Want naast spelen, heeft een volk nog altijd brood nodig.

Gepubliceerd: Regelzucht.nl