Sinterklaas heeft onze wegen der schande belopen. Daarom is hij cultuurgoed

Hoewel Roermond verontrustend hoog scoort op misdaadlijstjes, zal de pakjesboot van Sint-Nicolaas er vandaag toch aanmeren. In een bewonersbrief drukt de gemeente de ingezetenen nog eens op het hart ‘Roermond van zijn beste kant te laten zien’. Gedurfde taal voor een stadsbestuur dat zelf allerminst zoet is geweest.


Ongetwijfeld zal de van corruptie verdachte oud-wethouder Jos van Rey in een jute zak afgevoerd worden, maar volgens de overlevering bezit de geliefde doch strenge Sint eveneens de gave om over zijn hart te strijken. Als beschermheilige waakt hij niet alleen over zeelieden, handelsreizigers, maagden en kinderen, maar ook over dieven, pandjesbazen en prostituees. Daar komen de ritselaars in het Roermondse bestuur goed mee weg.

Politiek heeft de Sint trouwens ook de nodige kleerscheuren opgelopen. In tegenstelling tot de Burger King voorziet hij zijn donkere werknemers namelijk niet van een deugdelijke CAO of zelfs maar een financiële vergoeding voor het geklauter en gestrooi. Ondertussen slaat hij in zijn vrijgevigheid geen schoorsteen over. Ooit werd de schimmelberijder daarvoor geprezen, nu schurkt hij aan tegen de premier die Nederland kapot wil nivelleren. Een premier van een partij die zich onder Wiegel nog afzette tegen Sinterklaas.

Dit alles valt echter in het niet bij Nicolaas’ rol in de Tweede Wereldoorlog. Hij collaboreerde dat het een lieve lust was. Sterker: in 1940 zette Arthur Seyss-Inquart, Reichskommissar für die besetzten niederländischen Gebiete, zelf een mijter op. Het jaar daarop werd Nicolaas toegezwaaid door een erehaag van NSB-jongeren – de Nationale Jeugdstorm – terwijl hij het Concertgebouw in Amsterdam betrad.

Volgens een rapport van het NIOD werd de gulle bisschop door de bezetter ingezet om “de publieke opinie te beïnvloeden”. Zo werd rond 5 december tijdelijk het dansverbod opgeheven en kreeg het volk toestemming om cadeaus naar de gevangenen in concentratiekamp Buchenwald te sturen. Iedere Nederlander kreeg dat jaar een voedselbon voor 100 gram kaas. En in 1942 trakteerde de Sint, uit naam van Adolf Hitler, niet-Joodse kinderen tot 14 jaar op snoep. Principes verruilde Sint-Nicolaas voor propaganda. Fouter dan de Sieg Heiligman kon je niet zijn in de oorlog.

Gelukkig zaten er heel wat hulpsinterklazen in het verzet. Historica Hinke Piersma vond in het archief van een Joods echtpaar een Sinterklaasgedicht uit 1943. “Gisteren ben ik aangekomen / met mijn schimmel en met piet / en de maan schijnt door de boomen / Hier in het bezet gebied / Maar geen marsepein en koeken / enkel nog maar wild geraas / Speelgoed, waar moet ik het zoeken, / slechts de gard is hier de baas / Boterletters, pepernoten / Chocolade, suikergoed / alles is hier opgevroten / door het vuile moffenbroed.”

Een andere dichter, zichzelf ‘Verzetsinterklaas’ noemend, schreef: “Zoo, zeide de Sint en krabde zijn baard / Ik ben nu langzaam oud en bejaard / En de menschen gaan me werkelijk vervelen / Zij moorden en vechten en roven en stelen / Toch is er een kleine groep die ik mag / Die werken en strijden bij nacht en bij dag / Die zich verzetten met hand en tand / En vechten voor vrijheid in Nederland / Voor die wil ik rijden, die wil ik wat geven / Hun wensch ik een gelukkig en voorspoedig leven.”

Zelf was de katholieke kindervriend zelden mikpunt van spot. Hij stond boven de partijen, burgemeesters buigen nog steeds diep voor hem. Maar ook dat gezag is op z’n retour. Jaren geleden verloor de Goedheiligman zijn decorum in een uiterst ongepaste sketch van Jiskefet. De komieken lieten hem decorum verliezen, met name op het zedelijke gebied.

Sinterklaas is van ons allemaal, zo blijkt maar weer. Hoewel geboren Nederlanders hem als cultuurgoed hebben geclaimd, behoort hij eigenlijk toe aan de op één na grootste migrantengroep in Nederland. Oorspronkelijk komt de bisschop namelijk uit de Turkse havenstad Myra. Hij zou op 6 december 343 gestorven zijn. Ondanks dat er over zijn leven weinig bekend is, werd hij na zijn dood de hemel in geprezen en heilig verklaard. Marnix Koolhaas, journalist bij de VPRO, beschrijft op geschiedenis24.nl hoe er sindsdien met zijn nalatenschap én stoffelijk overschot gezeuld is: “In 1087 dreigden de Turken (Seidsjoeken) Myra te veroveren. In christelijk West-Europa wilde men de overblijfselen van de heilige niet in hun ‘heidense’ handen laten vallen. Zeelui uit de Zuid-Italiaanse stad Bari voeren in het geheim naar Myra en roofden de beenderen van Sint-Nicolaas. In Bari werd Sint-Nicolaas herbegraven in een speciaal gebouwde kathedraal. Zijn overblijfselen liggen daar tot de dag van vandaag.”

De Sint zal zich vandaag thuis voelen in het katholieke Roermond, de bisschopsstad van Limburg. Met protestanten heeft hij echter minder prettige ervaringen. Koolhaas: “Na de reformatie in de zestiende eeuw verbood de kerk de verering van heiligen. De protestanten probeerden zich met medewerking van de staat van het paapse Sint-Nicolaasfeest te ontdoen.” Naar goed Nederlands gebruik verdreven we dit uit ons collectieve geheugen. 5 december is en blijft ons nationale familiefeest. Met het argument dat Sinterklaas een koloniale slavendrijver is moet je al helemaal niet aankomen.

Toch zwelt internationaal de kritiek aan. Vorig jaar lag Nederland onder vuur vanwege de hardhandige arrestatie van de uit Curaçao afkomstige Nederlander Quinsy Gario, een 27-jarige dichter die met de leus ‘Zwarte Piet is racisme’ demonstreerde bij de intocht van Sinterklaas in Dordrecht. “Een klap in het ongeschminkte gezicht van de zwarte kunstenaars”, reageerde een bewindsman van Curaçao.

Jessica Olien, een Amerikaanse journaliste, greep het incident aan om onze ‘racistische Kersttraditie’ in verband te brengen met ons koloniale verleden en de harde integratiepolitiek van de PVV. Oliens ervaring met Nederlanders: “Als je het onderwerp aansnijdt, leidt dit vaak tot woede en frustratie. Liberaal denkende volwassenen vervallen zelfs in het argument dat Zwarte Piet van oorsprong helemaal niet zwart is. Hij is zwart omdat hij door de schoorsteen komt, zeggen ze dan. Maar waarom heeft hij dan geen vuile kleren aan?”

Het bezoedelde blazoen van de Sint doet echter geen afbreuk aan zijn status als Neerlands cultuurgoed. Hij groeide mee met onze deugden en zonden, noteert alles in zijn Grote Boek. Zo bezien is hij ons nationale geweten, een heilige die onze wegen der schande heeft belopen. Een opperwezen dat ons onder dreiging van een roe of deportatie naar Spanje behoedt voor uitglijders.

De intocht van Sinterklaas in Roermond zal door twee miljoen kijkers gadegeslagen worden. Van heinde en verre komen mensen om het spektakel in het echt mee te maken. “Het zou fijn zijn wanneer deze mensen hier een gevoel van gastvrijheid ervaren, dat hen ertoe aanzet zeer zeker een (herhaal)bezoek aan onze stad te brengen”, schrijft de gemeente in een bewonersbrief. Er nog een toeristisch slaatje uitslaan ook! Sinterklaas kennende zal hij die ritselaars daar niet mee laten wegkomen.

Gepubliceerd: NRC